Crisisopvang vluchtelingen: dit zijn de adviezen die het kabinet moet opvolgen

De gebeurtenissen in het Drentse dorpje Oranje tonen aan dat het kabinet de sentimenten rond het vluchtelingenvraagstuk niet goed aanvoelt.  Dreigt of ís er al een vertrouwenscrisis tussen het volk en de regering? En wat zouden communicatie-experts de leider van het kabinet adviseren?

Frank Peters (Virtus):
‘Overheid vergeet de spelregels voor crisismanagement’

Geert Wilders houdt het vluchtelingendebat in z’n greep en verdeelt Nederland tot op het bot. En dat is niet verbazingwekkend, want hij krijgt daartoe alle ruimte. Natuurlijk werken kabinet en de overheid keihard vanuit een crisisorganisatie aan het creëren en implementeren van de noodzakelijke oplossingen. Zij ‘vergeten’ echter belangrijke spelregels voor effectief crisismanagement toe te passen.

De belangrijkste hiaten in de aanpak zoals die tot nu toe gevoerd is en adviezen voor optimalisatie:

• 1. Toon leiderschap: het kabinet ontbeert een duidelijke leider op dit dossier. Zij spreekt daardoor vanuit meerdere monden en de premier schitterde door afwezigheid. Gedeelde verantwoordelijkheid is prima, maar een crisis van deze omvang heeft een zichtbare leider nodig.
• 2. Vertel en laat zien wat je doet: het kabinet neemt de omgeving onvoldoende mee in argumentatie en uitvoering van de beleidsacties. En vervolgens overvalt ze direct betrokkenen ook nog met verrassingen. De situatie in Oranje is daar exemplarisch voor. Bovendien is het zaak duidelijk te maken en te tonen hoe de situatie krachtig wordt gemanaged en er korte metten wordt gemaakt met excessen.
• 3. Toon begrip: meer dan nu gebeurt zal er begrip getoond moeten worden voor de onzekerheid in de samenleving. Natuurlijk zorgen veranderingen als deze voor onrust. Zeker als die worden aangewakkerd door de polariserende Wilders-factor. Daar is te lang aan voorbij gegaan in de aanpak, met alle gevolgen van dien.
• 4. Empathische communicatie: de communicatie zal empathischer moeten zijn. De samenleving heeft geen oog en oor voor rationele communicatie over het oplossen van een ‘logistiek’ vluchtelingenprobleem. Want zo oogt de aanpak tot nu toe. We hebben het echter over mensen en emotie.  
• 5. Biedt perspectief: hoe onduidelijk de situatie ook is, toch zal er perspectief geschetst moeten worden. Waar gaan we heen en waar gaat dit eindigen? Uitzichtloosheid leidt tot verdere onzekerheid en onrust. Toon dilemma’s, maar laat ook zien dat je grip hebt op de situatie.

Het kabinet en de overheid staan op achterstand en zullen zeer adequaat moeten acteren om die alsnog goed te maken. Anders heeft deze situatie de potentie om een ‘klassieker' te worden in de praktijk van crisiscommunicatie.  

Paul Stamsnijder (Reputatiegroep):
'De AZC’s worden gepercipieerd als de nieuwe hel in Nederland'

De vluchtelingenproblematiek op zich is al schrijnend, maar het gebrek aan communicatie daaromheen in minstens zo tragisch. De volkswoede in Oranje deze week is exemplarisch: hetzelfde kabinet dat eerder de term participatiesamenleving introduceerde, zoekt op geen enkele manier de dialoog met de gemeenten waar het om gaat.

Dienstmededeling

Het Drentse Oranje werd simpelweg geconfronteerd met een dienstmededeling vanuit het verre Den Haag, en de not in my backyard-reactie kan dan ook geen verrassing zijn. 700 vluchtelingen is wel heel veel in zo’n klein dorp. Zo was Drentenieren toch niet bedoeld? Maar het gevolg: de AZC’s worden gepercipieerd als de nieuwe hel in Nederland.

Handen vol

De overheid slaagt er blijkbaar niet in om de betrokken dorpen en steden tijdig en zorgvuldig te informeren. Waarschijnlijk heeft iedereen gewoon de handen vol, maar de communicatie had zeker beter gekund. Het valt overigens op dat ook vluchtelingenorganisaties  als Cordaid, Centrum 40-45, Vluchtelingenwerk Nederland ook  oorverdovend stil zijn. Bestuurlijk Nederland kan de instroom moeilijk hanteren, dat is wel duidelijk. Ik vrees dat vooral de angst voor kritisch rechtse tegenreacties de reden is voor het gebrek aan communicatie.

Bruggen slaan

Het advies voor de korte termijn, is bewoners en gemeenten zorgvuldig te betrekken bij de aanpak en de maatregelen die worden getroffen om dit maatschappelijke probleem op te lossen. Het motto: praat niet over, maar met mensen. In Veenendaal is dat bijvoorbeeld relatief goed gegaan, omdat burgemeester Kolff daarin een leidende rol heeft gepakt. En dat is pas bruggen slaan.

Here to stay

Het advies voor de vervolgfase is de dialoog op gang te brengen over het perspectief van de vluchtelingen: hoe zorgen we voor een goede opvang en integratie? Want dit vraagstuk is here to stay. Er is letterlijk en figuurlijk geen weg terug. Als je dat niet doet, krijgen de populisten straks alle kans om deze slachtoffers straks weg te zetten als ‚die terroristen die ons land zijn binnengelaten.’ We kunnen erger voorkomen. Nu of nooit. Laat het verstand, en niet de angst regeren.