[door Ruben Mensink]
In de online mediacratie is je reputatie zo sterk als je laatste live-stream. De beelden via AT5 van de Maagdenhuisbezetting zijn nu al historisch. Ze vervormden Louise Gunning van ministerabel bestuurder tot icoon van regenteske macht. Aan haar kleeft voorgoed het beeld van een bestuurder die rendement, vastgoed en de kosten van een kapot getrapte voordeur, belangrijker vindt dan inspraak en de zorgen van studenten en docenten. Van praten in plaats van luisteren en dwangsommen in plaats van democratie. Louise Gunning belichaamt de vertrouwens- en gezagscrisis van de UvA en de Oude Universiteit, die niemand meer wil. Niet zozeer de inhoud of ideologie, maar haar toon en houding, doen Gunning de das om. En ook het verloren contact met de realiteit en het stelsmatig negeren van signalen uit de omgeving.
Communicatief leiderschap
De Maagdenhuiscrisis geeft vijf inzichten voor leiders om zwaar weer in deze tijd te overleven. Of sterker uit de storm te komen. Want dat kan natuurlijk ook. Communicatief leiderschap maakt het verschil.
Inzicht 1 – Herken signalen en symbolen
Signalen, sentimenten en symbolen bepalen de beeldvorming in een crisis. Het UvA-bestuur zette de bezetters weg als niet-representatief en maakte zich vooral druk over huisvredebreuk, wifi afsluiten en een beschadigde voordeur.Ondertussen is een onstuitbare beweging ontketend en kregen de studenten brede steun en landelijke bijval, sterk online aangejaagd en gevoed. De Maagdenhuisbezetting activeerde sluimerende onvrede tegen neoliberalisme, marktdenken, managementcultuur en de teloorgang van publieke waarden. Gunning voelde de onderstroom niet aan, burgemeester Van der Laan en minister Bussemaker duidelijk wel. Moderne bestuurders herkennen signalen en weten wanneer ingetrapte voordeuren symbolen zijn van verandering en spelen daar op in. Of beter nog, ze creëren hun eigen symbolen. Zoals Rotterdamse burgemeester Abouthaleb na de jihad-aanslag in Parijs.
Inzicht 2 – Speel de juiste wedstrijd
De protesten over het rendementsdenken op de UvA werden een gezags- en vertrouwensscrisis, omdat beide partijen een eigen wedstrijd spelen met eigen regels. De onvrede speelde al langer. De UvA negeerde de kern daarvan en reageerde vooral defensief, vanuit een frame van macht en gezag. Met ontruimingen, dwangsommen en op verongelijkte toon. De studenten vertellen een positief en aspiratief verhaal: democratie, gelijkwaardigheid, verandering, in een Lowlands-achtige sixties setting. Daar wil je bij horen. Ze mobiliseren zo slim en succesvol steun en sympathie. Gunning zette zichzelf buitenspel met ‘eerst vertrekken dan praten’ en ‘ik heb u hier niet uitgenodigd’.
Inzicht 3 – Blijf aan de bal
In een crisis bepaalt onvoorspelbaarheid de loop der dingen. De kunst is daar met een goed eigen verhaal op in te spelen. Door actief te loeren op kansen, continu scenario’s bij te stellen en outside-in te denken. Aan de bal blijven en geen speelbal worden. Het UvA-bestuur liet zich vooral verrassen, eerst door studenten, later door docenten en door de rest van wereld. Het was echt te voorzien dat het Maagdenhuis op enig moment doelwit van actie zou worden. Dan heb je draaiboeken voorbereid en een betere boodschap dan ‘You will not take possession of other people’s organizations. This is our Maagdenhuis.’ Ook na de gedenkwaardige maagdenhuisavond bleef het, op enkele paniekerige toezeggingen na, oorverdovend stil. Kom met je eigen verhaal hoe je de UvA meer democratisch maakt en wees anderen voor. Duik niet onder in je ivoren toren en wacht niet af tot de buitenwereld het onvermijdbare afdwingt. Communicatief leiderschap is dan: ervoor zorgen dat je ‘maagdenhuismomenten’ ziet aankomen, en daarin actief en zichtbaar initiatief tonen met een inspirerend verhaal.
Inzicht 4 – Beeld is alles
Gunning c.s. (h)erkennen de wetten van de mediacratie niet, waar de studenten die maximaal voor zich laten werken. 90 procent van je boodschap wordt bepaald door beeld en toon, 10 procent door de inhoud. Wie live voor de camera’s met tegenstanders in gesprek gaat, denkt daarover na. Gunning kroop in het Maagdenhuis weg achter Van der Laan. Vermoeide, boze blik, versterkt door slecht licht en een ongemakkelijke glimlach. Daarvan is de non-verbale boodschap: ‘Ik moet jullie niet.’ Driehonderd studenten die ‘aftreden! aftreden!’ roepen, maken het plaatje compleet. Het doet denken aan de legendarische afgang van PvdA-leider Ad Melkert in het tv-debat met Pim Fortyun in 2002. Daarom: Heb je je emoties in beeld of toon niet onder controle? Vermijd de camera’s. De beeldcultuur vergroot ze onverbiddelijk uit.
Inzicht 5 – Wees sensitief en blijf luisteren
De democratisering van de universiteit gaat onomkeerbaar een nieuwe fase in. Het tijdperk Gunning is voorbij. De UvA-toezichthouders moeten nieuwe bestuurlijke spelers in het veld brengen, die dit begrijpen en kunnen bouwen aan herstel van vertrouwen. Dit moeten meer sensitieve leiders zijn, met voelhorens in én buiten de universiteitsgemeenschap. Ze organiseren tegenspraak om hen bij de les en de realiteit te houden. Hoe vaak zou Gunning verteld zijn dat een dwangsom van een ton per dag disproportioneel is en ‘eerst vertrekken, dan praten’ niet slim? Sensitief leiderschap kan de UvA helpen de democratische verhoudingen te herstellen en daadwerkelijk te transformeren tot Nieuwe Universiteit. Communicatief leiderschap vraagt moed, maar is juist nu voor de UvA hard nodig. Laten we leren van de lessen van Louise.
Ruben Mensink is oprichter / adviseur van 8 Beaufort.
FOTO: ANP
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!