Meer samenwerken met minder geld

Als spotter voor de Financiële Marketing Award en eerder als innovatiemanager in de financiële sector heb ik vele uren aan deze vragen besteed. Er is één definitie van geld die me het afgelopen jaar duidelijk maakte waarom de financiële sector zo aan het veranderen is. Die definitie luidt als volgt:

Geld is een middel om afspraken met elkaar te maken.

Waarom doen we dat, afspraken maken met geld? Om in onze behoeften te voorzien, nu en in de toekomst. Wie helpt ons daarbij? Dat ligt eraan. De hypotheekadviseur helpt ons bepalen hoeveel geld we kunnen lenen om prettig te wonen. Samen maken we een afspraak waarbij we woongenot ontvangen in ruil voor een claim op toekomstige inkomsten. We maken een afspraak met onze werkgever dat we arbeid verrichten in ruil voor geld en misschien een leaseauto. De relatiemanager bij een bank helpt ons bedrijf aan een lening om een afspraak te kunnen maken met onze leveranciers: we kopen producten of diensten in, in ruil voor geleend geld van de bank. We maken dan weer de afspraak met de bank dat we dat geld met een jaarlijkse of maandelijkse rente terugbetalen. En wat is de rol van marketing in dit alles? Marketeers zijn degenen die ons verleiden tot het maken van (hopelijk de juiste) afspraken, die passen bij hoe we ons leven willen vormgeven.

Dit brengt mij bij de onderliggende trend die ik binnen, maar ook buiten de financiële sector zie ontstaan:

We worden steeds creatiever in het maken van afspraken.

Via een crowdfunding platform kun je als kunstenaar of ondernemer met duizenden investeerders tegelijk afspraken maken. Je biedt een paar verschillende smaken ‘afspraken’ aan waar mensen uit kunnen kiezen. Als jij in mijn duurzame krant investeert, krijg jij een halfjaarabonnement en eigen columns. Als je jouw geld aan mij weggeeft, beloof ik niet alleen dat het wordt besteedt aan armoedebestrijding, maar aan een zonne-energieproject in dat land waar je laatst zelf bent geweest. De afspraak wordt specifieker.

En er is meer. Je kunt met collega ondernemers afspreken om elkaar financieel te ondersteunen bij ziekte door samen een broodfonds op te zetten. Ook kon je laatst een stukje windmolen kopen, omdat er een aantal mensen de moeite hebben genomen hier een samenwerkingsverband voor op te zetten. Ik ben zelf nu ook mede-eigenaar en ontvang de komende zestien jaar stroom van mijn eigen molen. Het zijn creatieve samenwerkingsvormen. Met als kenmerk dat het transparanter wordt wat het effect is van je geldbeslissing. En dat je met kleinere beetjes geld steeds meer invloed uit kunt oefenen op hoe de wereld zich ontwikkelt.

En denk nog even verder. Waarom zou je afspraken maken in het gangbare geld? Daar zitten voordelen aan, maar ook nadelen. Soms is het er bijvoorbeeld gewoonweg niet – vraag maar aan de Grieken. Hoe kun je dan samenwerken om toch je behoeftes te vervullen? Bijvoorbeeld door een lokaal geldsysteem of een tijdruilsysteem op te zetten, zoals wehelpen.nl. Je kunt natuurlijk ook nog afspraken maken met minder geld door lagere kwaliteitsgarantie te accepteren - via Marktplaats. En zou je niet ook afspraken kunnen maken zonder welke vorm van geld dan ook? Via spullendelen.nl bijvoorbeeld? Met als bijkomend voordeel dat je weer wat ruimte op zolder hebt en geen opslagruimte hoeft te huren.

Wat betekenen deze nieuwe mogelijkheden voor de financiële sector? Wat gebeurt er als je deze trend doortrekt? Twee stellingen.

1. We hebben in de toekomst minder financiële dienstverlening nodig. Dat komt doordat het zoveel makkelijker is geworden om allerlei soorten samenwerkingsverbanden met grote groepen mensen vorm te geven. De bank hoeft immers niet meer voor ons te coördineren of voor te financieren als we onze vrienden, klanten en fans bereid kunnen vinden om allemaal kleine beetjes geld, tijd en kennis in te leggen. Of gaat de definitie van ‘ financiële dienstverlening’ mee veranderen?

2. We hebben in de toekomst minder geld nodig. Met minder geld onze levensstandaard behouden of verhogen, is dat mogelijk? Dit is al aan de gang. We kunnen tenslotte die decoupeerzaag gewoon lenen van een buurtbewoner, een uur van onze tijd ruilen met die van onze oppas en dat babyspeelgoed voor een fractie van de winkelprijs op marktplaats kopen. Als econoom duid ik het als volgt: informatie- en transactiekosten zijn drastisch gedaald door online netwerken, waardoor fijnmazige persoonlijke netwerken effectiever zijn geworden ten opzichte van grote sommen geld. Ik hoef hier niet uit te leggen waarom dit sociaal en duurzaam is. We hoeven minder hard te werken, we werken meer samen, en al die nieuwe spullen hoeven ook niet meer gemaakt te worden. Beter dan recycling, en leuker.

Zou het kunnen? Een samenleving die welvarend, sociaal, duurzaam en stabiel is, met minder geld en met minder financiële producten? Kan dat ook in bijvoorbeeld de zorg en de woningmarkt? Is de crisis dan nog wel een crisis of gewoon een transformatie naar een ander soort economie? Wat kan de financiële sector aan die transformatie bijdragen? Hoe gaan marketeers ons verleiden tot het maken van afspraken die er echt toe doen, financieel of niet-financieel?

Innovators uit de financiële sector! Wat is daarop uw antwoord?

Ik zie jullie op 6 december bij de uitreiking van de Financiële Marketing Award!

Helen Toxopeus is econoom, oud-ABN Amro medewerker en lid van Economy Transformers. Ze is auteur van het boekje “Een verkenning van ons geldsysteem” en werkt aan een duurzaam geldsysteem.