Hallo accountants: stilte is geen antwoord

 

Accountants worden achtervolgd door affaires die hun reputatie schaden. De laatste maanden vangt KPMG de volle wind. Eerst ging het over verhullen van steekpenningen in de boekhouding van Ballast Nedam. Daarop volgde de berichtgeving over een omstreden privébelegging van een aantal partners, waaronder topman Jurgen van Breukelen zelf. En tot slot volgde vorige week het nieuws over belastingfraude rond de bouw van het nieuwe hoofdkantoor. Een typisch geval van vlek op vlek.

 

Nog niet zo lang geleden was de accountant puur een vertrouwensman. Als controleur van de cijfers had hij de wettelijke taak gekregen om ervoor te zorgen dat de samenleving een getrouw beeld heeft van organisaties. Maar door de tucht van de markt ontstond de laatste decennia schaalvergroting. Zo werd minder gestuurd op de kwaliteit van de controle en steeds meer op volume, omzet en winst. De vaktechnisch georiënteerde vertrouwenspersoon werd steeds vaker overvleugeld door de commerciële adviseur. Het accent verschoof van dienen naar verdienen. Zelfoverschatting was het gevolg. Langzamerhand ging de accountant steeds meer naast de CEO in plaats van erboven staan. En inmiddels lijkt zijn handtekening niet zo betrouwbaar als die zou moeten zijn.

Vernieuwing is een hot topic in de accountancy. De hele sector moet zichzelf opnieuw uitvinden, want naast KPMG worstelen ook andere grote spelers met dezelfde vraagstukken. De markt verandert immers fundamenteel. De tarieven staan onder druk, toezichthouders trekken de teugels aan en nieuwe technologie verandert het dagelijks werk. Iedere accountant wordt daardoor met vragen geconfronteerd als: hoe wordt de onafhankelijkheid en kwaliteit in de controle geborgd? Hoe doet de sector aan zelfregulering? Gaat de rol van de toezichthouder wel samen met de functie van uitvoerder? Kortom, wat is het verhaal achter de cijfers? De roep om zichtbaar leiderschap is groot.

 

De tegenstanders van de sector stellen dat sprake is van een systeemfout: de controlerende taak en de adviesfunctie moeten worden losgekoppeld. Wellicht gaat dit wel heel ver. Maar vast staat wel dat van accountants wordt verwacht dat zij vaktechnische kwaliteiten beter in balans moeten brengen met commerciële vaardigheden. Ondernemen langszij of buiten de firma om is maatschappelijk niet meer acceptabel. Immers: hoe kan een accountant klanten de maat nemen, als zijn eigen handelen zelf niet geloofwaardig is? Als een bewaker van integriteit zelf in opspraak komt vanwege het schenden van diezelfde integriteit, is het einde immers zoek.

 

De meeste accountantskantoren zijn gesloten bolwerken. De communicatie is defensief en reactief van aard. Maar daardoor heeft de sector de laatste jaren kansen laten lopen om de regie over haar beroepsopvatting in eigen hand te houden. Met als resultaat dat de politiek, de overheid en toezichthouders de norm zijn gaan bepalen. Maar dit momentum biedt een uitgelezen kans om de dialoog aan te gaan en leiderschap te tonen. De thema’s liggen voor de hand. Neem de verdere ontwikkeling van maatschappelijk verantwoord ondernemen, financial engineering, big data of integraal rapporteren. Daarom, accountant: stilte is geen antwoord. Communicatie is niet minder dan een randvoorwaarde voor de structurele hervormingen die nodig zijn om dit uiterst relevante beroep opnieuw uit te vinden. Zodat de samenleving weer op de accountant durft te rekenen.