Help! Onze creativiteit krimpt

De mens kenmerkt in die evolutie de best ontwikkelde hersens waarmee we in staat zijn tot abstract denken, taal, introspectie, probleemoplossend vermogen en emotie. Je zou denken dat IQ en creativiteit dus ook met elkaar zijn verwant. Niet is minder waar. Intelligentie groeit al jaren lineair, terwijl creativiteit daalt in een omgekeerde U-curve.

Tot ons twintigste levensjaar kan ons creatieve vermogen in volle glorie bloeien omdat onze hersenen (de prefrontale cortex) nog niet zijn volgroeid. Met dat deel van onze grijze massa nemen we verstandige beslissingen, vertonen we sociaal gedrag en leren we onze impulsen beheersen. Het lange rijpen van de prefrontale cortex verklaart het soms (of vaker) ongecontroleerde gedrag van kinderen en pubers. Overigens is dat deel van de hersenen niet alleen als laatste gerijpt, maar ook het meest kwetsbaar voor veroudering – ‘last in, first out’.

Op scholen worden onze jongere generaties getraind om feiten uit het hoofd te leren. Die feitelijke kennis leidt tot logisch denken. Creatieve vaardigheden krijgen veel minder aandacht. Dat heeft als nadelig gevolg dat ons creatieve vermogen krimpt, en zelfs verder verschrompelt naarmate het aantal grijze haren toeneemt.

De vraag is echter of onze aangeleerde logica ook daadwerkelijk logisch is. Deze wordt gevormd door ervaring en is gebaseerd op dat wat we al kennen. Zo is volgens de innovatietheorie van Rogers maar 2,5% van de mensen bereid om nieuwe producten als eerst omarmen. We zijn dus conservatiever dan we willen, of denken te zijn. Gedrag dat is te vergelijken met autorijden, dat na enige ervaring instinctief is. Tijdens het gas geven ben je continu onbewust alert dat diezelfde voet op enig moment moet remmen. En zo worden ook nieuwe ideeën instinctief en in reflex afgeremd.

Het is immers eenvoudiger te beargumenteren waarom iets geen goed idee is, dan waarom wel. Je kunt je sneller een voorstelling te maken van beren die de weg versperren, dan van de vondsten op een onbekend bergweggetje. Het aantal beren op de weg lijkt zich zelfs te vermenigvuldigen naarmate onze intelligentie groeit. We zijn minder volhardend in het zoeken naar creatieve oplossingen. We zijn sneller tevreden met meer voor de hand liggende oplossingen. Strijdig hieraan is dat we in een wereld leven waarin problemen ingewikkelder worden, en het meeste laaghangende fruit al is opgepeuzeld.

Veel uitdagingen overtreffen daarom het inlevingsvermogen van één individu. Toch zijn we sterk geneigd te denken dat één individu het creatieve genie is. Entrepreneurs beschouwen we als creatieve individuen, creatiever dan de rest van ons. Daarom aanbidden we mensen als Bill Gates en Richard Branson. Elk decennium groeien echter de teamsamenstelling van knappe koppen met zo’n 20% om te komen tot vindingrijke ideeën, wetenschappelijke theorieën en patenten.

Creativiteit is dus vooral een teamprestatie. De meeste creatieve ideeën ontstaan niet als we alleen zijn. Waar creativiteit en logica bijeen komen, is dat het geheel simpelweg meer is dan de som van de delen. Kortom, laten we ons verenigen om te vernieuwen. Zoals ook één mier niet bijster intelligent is, maar een kolonie mieren geniaal. Want wie niet sterk is moet slim eh… creatief zijn.