Dymphie Braun over (on)rechtvaardig ontwerp en de publieke ruimte (én Club Brekkie)

2. Kunst in de openbare ruimte - 'Dezelfde dag nog konden de foto’s vervangen worden, omdat hier rekening mee gehouden was, maar ik vind het diep triest dat zoiets ingecalculeerd moet worden'

‘Mijn tip van gisteren eindigde met het statement dat ‘inspiratie letterlijk op straat ligt’. De ene keer zit dat in het onverwachte en onbedoelde, de andere keer gaat het meer om bewuste interventies. Ik hou van straatexposities, en als ik ze spontaan tegenkom, stap ik altijd even van mijn fiets af om ze te bekijken. Dat kunnen murals zijn zoals in Heerlen – waar ik vandaan kom – maar ook op een plek als de Amsterdamse NDSM-werf kom ik nog altijd graag. Tot aan vorige week kon je daar bijvoorbeeld het werk zien van kunstenaar, ontwerper en queer-activist Yamuna Forzani, die vorig jaar de Dutch Design Award in de categorie Fashion won. Dazzle Trip is een eerbetoon aan genderdiversiteit en ballroom culture. Haar kleurrijke werken waren niet alleen te zien op de werf. Geïnspireerd op de Dazzle Ships uit de Eerste Wereldoorlog (die het door hun bedrukking de vijand moeilijk maakten de grootte, snelheid en richting van het schip in te schatten), was het de curator samen met het Amsterdam Ferry Festival ook gelukt een van de ponten die over Het IJ varen geheel te bestickeren. Wie de pont goed bekeek, zag de tekst ‘trans rights are human rights’ in de print.

Wat zo interessant is aan werk maken in de openbare ruimte, is dat de dynamiek met publiek heel anders is dan wanneer je exposeert in een museum of galerie. Het mooie is dat je met je werk naast intentionele bezoekers ook willekeurige passanten bereikt, onder wie mensen die misschien niet zo snel een kunstinstituut instappen. Het stomme is dat, ondanks dat kritiek iets van alle tijden is, je daarin ook niet naïef kan zijn. Het werk Bnadem (dat ‘mens’ betekent, maar ook ‘iets dat groter is dan jezelf’) van fotograaf Khalid Amakran, dat gaat over de eerste generatie Marokkaanse-Nederlanders en deze zomer ook in de buitenruimte van Gouda te zien was, werd niet lang nadat het er hing beklad met lelijke leuzen. Dezelfde dag nog konden de foto’s met familieportretten vervangen worden omdat hier rekening mee gehouden was, maar ik vind het diep triest dat zoiets van tevoren ingecalculeerd moet worden. Mensen vragen wel eens of het niet juist de bedoeling is dat we deze verhalen vertellen om een discussie op gang te brengen; dat vind ik een begrijpelijke vraag, maar ook een die voortkomt uit privilege. Want nee, natuurlijk hebben we een boodschap, maar niet om te provoceren, maar gewoon om te laten zien dat we er zijn, ook dit is Nederland.

Het werk van Khalid is trouwens tot januari 2024 in Museum Gouda te zien, en een paar fotowerken van Yamuna blijven ook nog een tijdje op de NDSM-werf staan, ga vooral kijken!'

3. Designing for all - 'For nearly every injustice in this world, there’s an architecture that has been built to sustain it'

'Het publieke domein boeit me mateloos, of het nu gaat om fysieke ruimtes, digitale omgevingen, of meer abstracte concepten zoals wetgeving. Als we het hebben over ontwerp in het publieke domein, dan reikt dat nog meer dan anders verder dan alleen maar functionele en esthetische factoren.

Design gaat ook over toegankelijkheid, eigenaarschap, betrokkenheid én rechtvaardigheid. Dat iedereen volwaardig kan meedoen en gebruik kan maken van de openbare ruimte is nu namelijk vaak niet het geval, al denken we van wel. Denk bijvoorbeeld aan recente voorbeelden zoals stations waarvan de liften niet optimaal functioneren, universiteiten die gebruik maken van antispieksoftware die niet goed werkt voor studenten van kleur en hen daarmee benadeelt, en ook de toeslagenaffaire komt voort uit onrechtvaardig ontwerp.

Met tal van ontwerpers onderzoek ik het concept van design justice: het ontwerpen van producten, diensten en omgevingen waarin rechtvaardigheid en het vooropstellen van de behoeftes van diverse (lees: alle) gebruikers en communities centraal staat. Een uitspraak die me altijd is bijgebleven is die van de Amerikaanse architect Bryan C. Lee Jr (Design Principal, Colloqate Design): “For nearly every injustice in this world, there’s an architecture that has been built to sustain it.”

Wat hij daarmee bedoelt, is dat je dit eerst moet beseffen voordat we met oplossingen kunnen komen die voor meer inclusiviteit moeten gaan zorgen. Het vereist dat we als ontwerpers en creatieven dieper graven, en daarmee de systemen uitdagen die keer op keer tot dezelfde uitkomsten leiden.'

Toegift: Dit is een resumé van het eerste jaar dat ik onderzoek deed naar design justice, Bryan komt hier ook in voor

4. Each One, Teach One - 'Ik denk graag in ‘abundance’, waarom zou je alles voor jezelf houden?'

'Deze maand vieren we het 50-jarige bestaan van Hip Hop, dat zijn ontstaansgeschiedenis vindt in The Bronx, New York City, op het moment dat Clive Campbell - beter bekend als DJ Kool Herc - achter de draaitafels kruipt. Hip Hop bestaat uit vier elementen: DJ-en, MC-en, breakdance, en graffiti - het is meer dan alleen muziek.

Ook Nederland kent veel Hip Hop erfgoed, en plekken zoals Hiphophuis en Foundation leren je naast de vier elementen ook over de ontstaansgeschiedenis ervan. Je verdiepen in het verleden helpt je te begrijpen hoe bestaande structuren en systemen zijn ontstaan, en wat mensen vaak niet beseffen is dat Hip Hop ook altijd een instrument voor sociale verandering is geweest.

Zo wordt het nog steeds ingezet door creatieve collectieven (LFMC en SMIB), theater (RIGHTABOUTNOW en Lloyds Company) en brands (Patta, dat zich met Patta Academy ook richt op creatief ondernemerschap). Maar ook in 'stadmaken' wordt het toegepast (The Niteshop) en zelfs in vastgoedontwikkeling (Sample Amsterdam).

Een van de core values van de cultuur is ‘Each One, Teach One’: de morele plicht om kennis - je zou kunnen zeggen het vijfde element - aan elkaar over te dragen. Zo zou ik het graag overal in de creatieve industrie terug zien. Ik denk graag in ‘abundance’, waarom zou je alles voor jezelf houden? Mocht je je willen onderdompelen in Hip Hop cultuur, in je lijf voelen wat het is om onderdeel te zijn van de community, en legends ontmoeten, ga deze week dan naar Summer Dance Forever dat tot en met 28 augustus plaatsvindt in Amsterdam. Het is het grootste hiphop dance festival ter wereld, met (dans)battles, filmvertoningen, theater, seminars en meer, waar oude en nieuwe generaties samenkomen.'

5. Club Brekkie (en een beetje ode aan Ewa Scheifes) - 'Het probleem dat wij niet kunnen onderproduceren'

'Mijn grootste inspiratie haal ik uit mijn communities, uit de mensen om mee heen. Een van die mensen is vriendin en programmamaker Ewa Scheifes, waar ik nu al 10 jaar mee samenwerk. Door de culturele acts die zij destijds programmeerde, heb ik echt de mooiste maar ook weirdest clubavonden meegemaakt. Alles wat ik met Ewa maak, levert andere dingen op dan geld: meer liefde voor het vak, groei en kennis, en nieuwe vriendschappen.

We hebben zeven jaar lang samen het Amsterdamse chapter van Fuckup Nights gerund, een podium waar makers, start-ups en ondernemers hun grootste zakelijke faalverhalen deelden. Het past bij de manier waarop we relaties aangaan met anderen: authenticiteit, ruimte voor kwetsbaarheid en al je identiteiten worden gezien.

Een netwerk inzichtelijk en warm houden was in coronatijd wel lastig. Niet alleen was ik zelf m’n ‘mojo’ kwijt toen live events niet meer door konden gaan, maar we hadden allebei ook geen idee meer waar iedereen mee bezig was: verandering van baan, totale carrièreswitch, ouders worden, verhuizen. In plaats van met iedereen koffie te gaan drinken toen het weer kon, én om anderen met diezelfde issue te helpen, gingen we samen ontbijten en nodigden nog wat mensen uit.

Het probleem van Ewa en mij is dat we niet kunnen onderproduceren, noem het beroepsdeformatie. Wat dus begin 2021 startte als een ontbijtje met 10 parels uit de Amsterdamse creatieve industrie om bij te praten nadat onze sector maanden op z’n gat lag, liep uit tot Club Brekkie: een maandelijkse ontbijttafel in A’dam Toren voor vrouwelijke en genderqueer creatieven (oké en baby’s en doggies) van alle leeftijden die stuk voor stuk aan kickass projecten werken. Sommigen van ons aan de start van onze carrière, anderen op de directeursstoel, en wat ons bindt is dat we onze skills, kennis, challenges en netwerk met elkaar delen. Mensen komen via via binnen, er worden samenwerkingen gestart, en het leuke is dat ik zelf ook weer tot nieuwe ideeën en inzichten kom.'

Komende week is Roel van der Heijden, Senior Manager Brand & Marketing Zilveren Kruis, curator van #RPOTDFAW.