‘Innovaties ontstaan door gekken die ja zeggen’

Oud-schaatser Ben van der Burg, die in 1990 een tweede plaats op het WK-Allround behaalde en momenteel commercieel directeur is bij Triple IT, weet álles van sportinnovaties. Triple ontwikkelt applicaties voor smartphones, virtual reality-software en bouwt aan kunstmatige intelligentie. Vanwege dit belangrijke sportjaar, waarin hij zelf het meest uitkijkt naar de Olympische Spelen, laat hij graag zijn licht schijnen op acht uitvindingen die de sportwereld voorgoed veranderden.

Van der Burg was altijd al gefascineerd door innovatie. Al tijdens zijn carrière als profschaatser leerde de sportman om het beste uit zichzelf te halen. ‘Het mooie van sport is dat je continu optimaliseert. Sport staat dan ook bijna synoniem aan innovatie.’

Neem de klapschaats. ‘Iedereen lachte Tonny de Jong uit toen ze in 1997 in Heerenveen aan de start verscheen met klapschaatsen aan. “De klapschaats?! Wat moet je daarmee”, klonk het. Maar zij had een vrije geest, ze deed het gewoon. Niemand geloofde in de klapschaats, maar zij dacht: fuck it. En ze won.’

Volgens Van der Burg zijn het dan ook de vrije geesten die een voortrekkersrol hebben in de innovatieontwikkeling. ‘Als niemand denkt dat het kan, maar één wel, dan moet je júíst naar die gek luisteren. Die denkt dat niet voor niets. En als een idee dan niet meteen aanslaat of werkt, dan ligt dat misschien gewoon aan de timing; het zegt niets over hoe goed dat idee was.’

Veel mensen houden echter vast aan conventies, ziet ook Van der Burg. ‘Dat bleek ook weer toen Eliud Kipchoge de marathon rende in minder dan twee uur op de Nike AlphaFly. Critici vonden dat maar niks. “Lopen op blote voeten is het meest natuurlijk, dus dat zou je moeten benaderen”, klonk het onder meer. Mensen zitten vaak in een enorme bubbel.’

Zo worden tegenslagen in de sport ook nog altijd zwaar verduurd, maar volgens Van den Burg gaan tegenslagen en innovaties juist hand in hand. ‘Er is een onderzoek geweest naar het geluk van goudenmedaillewinnaars. Wat bleek? Degenen die zilver hadden gewonnen, waren uiteindelijk gelukkiger. Bij goud is het afgelopen, bij zilver is er ruimte voor verbetering.’ Met andere woorden: van fouten leer je. ‘Dat klinkt cliché, maar als alles altijd meteen goed gaat – of werkt – dan is er niks meer nodig. Dan houdt het op.’

De sport mist hij niet. Van der Burg: ‘De sportwereld had veel voordelen hoor; je bent enorm gefocust, toegewijd en continu bezig het beste uit jezelf te halen. Maar het verkleint je wereld ook, juist omdat je zo in detail bezig bent met iets. Mijn wereld is nu veel groter.’

Voor een innovatieman met een sportachtergrond klinkt Van den Burg soms bijna filosofisch. Hoe enthousiast en honderduit hij ook over de ontwikkeling van nieuwe producten praat, sommige innovaties hebben volgens hem ook een keerzijde. Neem de hartslagmeter. ‘Als data en grafieken de overhand nemen, verdwijnt de mystiek.’ Hij legt uit: ‘Het is goed om je lichaam te leren kennen, maar het moet niet de leidraad worden. Als je alles analyseert, verkleint de kans op een wonder.’

De Giro Aerohead Helmet, bekend om het typische aerodynamische ontwerp, werd in 1989 in één klap wereldberoemd toen Greg Lemond met die helm op de Tour de France won. Van der Burg: ‘Ik stond te springen in de woonkamer. Hij won met een voorsprong van acht seconden op concurrent Laurent Fignon, het kleinste verschil ooit. Acht seconden! Dat was zó sensationeel.’

De allereerste klapschaats, de Rotrax, was in 1995 een ontwerp van TU Delft-student Diederik Hol en werd door de firma Raps in productie genomen. Omdat de klapschaats maar op één punt aan de schoen vastzit, is de afzet van de schaatser langer, waardoor deze langer kan doorglijden en meer snelheid kan maken. Veel mensen associëren de klapschaats met Tonny de Jong, die in 1996 als eerste een internationale 3000-meterwedstrijd won op klapschaatsen. Van der Burg: ‘De klapschaats was voor de schaatswereld en daarmee voor mijzelf natuurlijk een heel relevante innovatie. Als ik op klapschaatsen had gereden op het WK, had ik vast gewonnen.’

Deze hartslagmeter, van Medisana, was de eerste hartslagmeter ter wereld die continu metingen uitvoerde. ‘Met een hartslagmeter ben je als sporter in staat om jezelf continu in optimale staat te brengen. Negentig procent van de mensen kan meer als ze worden uitgedaagd en getraind. Zo’n hartslagmeter werkt net zo: je ziet dat je nog lang niet aan je taks zit, dus zet je door.’

Eliud Kipchoge rende op de Nike Air Zoom AlphaFly, een doorontwikkeling van Nikes wonderschoen de VaporFly, vorig jaar in minder dan twee uur de marathon. Het revolutionaire ontwerp bestaat uit luchtkussentjes bij de voorvoet, een gesegmenteerde zool en drie carbonplaten. ‘Na alle kritiek over zo natuurlijk mogelijk moeten rennen, kwam Nike ineens op de proppen met een soort springkussen. Dat is toch geweldig?’

VoetbalTV, dat werd ontwikkeld door de KNVB en Talpa, is een videoplatform voor amateurvoetbal. Met behulp van slimme camera’s, de ‘IQ Sports Producer’ van Mobile Viewpoint, worden duizenden wedstrijden voor iedereen beschikbaar. ‘Hang een webcam op langs het voetbalveld in een klein Russisch dorp en voetballiefhebbers van over de hele wereld kunnen die wedstrijd volgen. Opa en oma die niet meer kunnen reizen kunnen zo toch de wedstrijden van hun kleinkinderen zien. Een wereldinnovatie.'

In samenwerking met de KNWU en de TU Delft, ontwikkelde fietsfabrikant Koga in 2019 een nieuwe, lichtgewicht, aerodynamische baanfiets van carbon die voor elke baanwielrenner van het Nederlandse team op maat kan worden afgesteld. Want de juiste houding kunnen aannemen, kan natuurlijk het verschil maken tussen winst en verlies. ‘Bij het bouwen van de baanfiets werd overal over nagedacht, tot in de kleinste details. Kijken naar baanwielrennen kan voor sommige mensen saai zijn, maar als je bedenkt hoe deze baanfiets tot stand is gekomen, is dat bijna een wonder.’

Robots die dankzij kunstmatige intelligentie winnen van de wereldkampioen voetbal? In 2050 zou dat zo ver moeten zijn. ‘Robotvoetbal is hét symbool voor hoe computers gaan helpen om tot originele oplossingen te komen. Hoe? Als een robot omvalt, verliest het team. Maar de robots hebben zichzelf geleerd om van het veld te rijden en dus onder dat verlies uit te komen.’ Hier zien we de robots van de TU Eindhoven in actie tegen China, tijdens de RoboCup 2019. De TUE-robots hebben al vijf keer de wereldtitel weten te bemachtigen.

In het Thermo Tokyo-project van het Arnhemse Sportcentrum Papendal wordt voor elke sport een hittetrainingsplan bedacht ter voorbereiding op de aankomende Olympische Spelen. Hitte beïnvloedt sportieve prestaties, maar met een goede voorbereiding kunnen sporters er uiteindelijk beter tegen. ‘In zo’n klimaatkamer wordt de situatie ter plaatse nagebootst, in dit geval: de klimatologische omstandigheden in Tokyo. Dit is voor olympische atleten natuurlijk een superinnovatie.’