‘Gemeente moet consequent open zijn'

De Rekenkamer Metropool Amsterdam pleit voor een gemeente die ‘consequent open is’ over onzekerheden en twijfels bij het maken van plannen. Het doet dat op basis van tien jaar eigen onderzoeken. 

De rekenkamer ziet in haar onderzoek vaak problemen bij het maken van plannen en het controleren van beleid. Gemeenten weten niet hoe ze in plannen om moeten gaan met onzekerheden op beleidsterreinen. En voor het terugblikken ontbreekt vaak de goede informatie of de wil om zorgvuldig te evalueren. Dat laatste komt ook doordat het voor een overheid lastig is om in alle openheid problemen op tafel te leggen en transparant terug te blikken. Terugkijken wordt bijvoorbeeld al snel gezien als een opmaat voor een afrekening. ‘De natuurlijke behoefte van bestuurders om zich daartegen te verweren, zet de transpa­rantie en openheid onder druk. Als er iets mis blijkt te zijn gegaan, heeft iedereen immers zijn oordeel klaar.’

Ontevredenheid buiten stadhuis

Die houding van vooral de buitenwereld staat op gespannen voet met wat volgens de rekenkamer nodig is om de gemeente beter te laten functioneren: een omgeving waarin de gemeente in staat gesteld wordt om van haar fouten te leren. ‘Het lijkt een vicieuze cirkel te zijn. De buitenwereld wil een open overheid, wat ook goed zou zijn voor het functioneren van de gemeente. De gevolgen daarvan wor­den door diezelfde buitenwereld echter niet geaccepteerd. De gemeente gaat dus weer ‘op slot’ en de ontevredenheid buiten het stadhuis neemt nog meer toe.’

Bijstellen van beleid

De rekenkamer denkt dat de lokale overheid het voortouw moet nemen om die cirkel te doorbreken. ‘Dat kan door consequent open te zijn over onzeker­heden en twijfels bij het maken van plannen en beleid. Door te zoeken naar mogelijkheden om transparantie over prestaties en resultaten van beleid te vergroten. Algemeen beschikbare informatie – open data bijvoorbeeld – kan daarbij behulpzaam zijn. Bij het consequent open zijn is het uiten van twijfel niet meer iets uitzonderlijks, maar een vast onderdeel van het beleidsvormings­proces. En het melden van zaken die niet zijn gelukt zal niet langer gezien worden als de buitenwereld die de gemeente ‘betrapt’, maar als een onder­deel van het systematisch heroverwegen en bijstellen van beleid.’

Transparante besluitvorming

In zo’n ‘open’ gemeente krijgen twijfels bij het maken van plannen en beleid een expliciete rol. ‘Fouten worden verbeterpunten en onzekerheden een onderdeel van een bewuste en transparante besluitvorming’, aldus de rekenkamer.

Ter gelegenheid van dat lustrum schreven onderzoekers van de rekenkamer het boekVooruitkijken en Terugblikken. Over kwaliteit van beleid en het meten van resultaten.

[Binnenlands Bestuur, Hans Bekkers]