Hoe ons brein werkt bij communicatie over corona

Door Annemarie Wisse

Een week na de aanslagen van 9/11, loopt een jonge neurologe over straat in Manhattan. Ineens begint een man zigzaggend over de stoep te rennen, het ziet er paniekerig uit. Binnen enkele seconden beginnen anderen ook te rennen en de neurologe denkt, ‘better safe than sorry’, en loopt zo hard ze kan achter de anderen aan. Al snel merken sommigen dat er geen gevaar dreigt en stoppen met rennen. De rest volgt. Het hele tafereel duurt ongeveer een minuut.

Besmettelijk WC-papier

Deze anekdote komt uit het boek ‘Dingen gedaan krijgen’ van neurologe Tali Sharot. Zij legt uit waarom communicatie in crisistijd zo gevoelig ligt. Een dag voor 9/11 had Sharot hoogstens een wenkbrauw opgetrokken als een willekeurige New Yorker was gaan rennen op straat. Maar ons brein leest de werkelijkheid anders onder spanning; koopt daar een meneer twéé pakken wc-papier? Laat ik er dan maar vier kopen! Ik heb nog nooit omgekeken naar een volle winkelmand. Nu lijken ze besmettelijk. Wat gebeurt hier toch?

Stress verandert ons brein

Onder stress verandert de werking van het brein en de manier waarop je wordt beïnvloed door de mensen om je heen, aldus Sharot. We pikken automatisch aanwijzingen voor gevaar op. We leggen signalen ook veel negatiever uit dan in ontspannen toestand. Als je onder stress gevraagd wordt naar je kans om beroofd te worden, schat je die hoger in dan wanneer je onder een palmboom ligt te zonnen. En we zijn ongevoeliger voor een positieve kijk op de zaak.

Geruststellende woorden werken niet

Intuïtief zou je kunnen denken dat het geruststellend is om te zeggen ‘Dit gaat heus voorbij’. Maar geruststellende woorden worden in een stressvolle situatie niet makkelijk opgepikt. (‘Ja, ja, dit gaat voorbij, ja, nadát er een langdurige ramp is geweest!’). We denken, die is kennelijk nog niet helemaal bijgepraat. Trump vond dan ook weinig positieve weerklank op zijn aanvankelijke uitspraak ‘This shall pass’.

Rutte sloot beter aan met ‘Dit gaat echt nog wel even duren’. Ons gealarmeerde brein stemt makkelijk in met deze boodschap. We horen dat de spreker dezelfde ervaring heeft als wij en luisteren beter naar wat er volgt.

Twee lessen van Rutte

De gemoedstoestand van je publiek lezen, is in ieder geval een eerste stap als je een oor wil vinden voor je boodschap. Rutte geeft erkenning door te zeggen: dit gaat nog wel even duren. We hadden namelijk al zo’n gevoel dat dit geen schoolreisje zou worden.

Ten tweede schuift Rutte experts naar voren: ‘Wij hebben de besten van de wereld op dit gebied’. Ons alerte brein volgt graag aanwijzingen op van een expert als we zelf niet weten wat te doen. Het geeft een gevoel van controle. En dat opent de poort naar de rationelere delen van ons brein en maakt ons ontvankelijker voor instructie.

En zo helpt wetenschap ons niet alleen bij het bestrijden van een virus, maar ook bij het voorkomen van paniek

Annemarie Wisse geeft trainingen presentatie bij Nobbe Mieras trainingen. Ze is van huis uit toneelspeler en specialiseerde zich in presentatietechnieken.