Transparantie moet een beetje pijn doen

Het inzichtelijk maken van beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen is de eerste stap, maar wat er daarna gebeurt is een stuk interessanter. Want de constatering van een feit (‘mannen verdienen 18 procent meer dan vrouwen’) leidt niet automatisch tot verandering. We hadden bij het horen van zo’n bericht ook onze schouders kunnen ophalen om vervolgens de zaak bij het oude te laten. Waarom doen we dat niet? Omdat ‘we’ het onrechtvaardig vinden dat vrouwen minder verdienen dan mannen. Dat hóórt niet, is de consensus.

Transparantie leidt ertoe dat er een maatschappelijke discussie op gang komt waarbij de hamvraag is wat we de gewenste situatie vinden in onze samenleving. De opvatting dat mannen en vrouwen hetzelfde horen te verdienen is niet universeel of eeuwigdurend, maar sterk afhankelijk van tijd en plaats. Wat we nu in Nederland vinden over de economische positie van vrouwen was vijftig jaar geleden nog ondenkbaar, en onvergelijkbaar met bijvoorbeeld Saoedi-Arabië. Er is geen definitieve status quo en juist om die reden moet de discussie voortdurend gevoerd worden. 

Zodra duidelijk wordt dat de maatschappij vindt dat ‘het zo niet langer kan’, zullen bedrijven hierop reageren. Soms gaat dat vrij makkelijk, zoals in het geval van het gelijktrekken van salarissen. Maar soms is het lastig, omdat de situatie ingewikkeld is, er grote persoonlijke of financiële belangen meespelen, of omdat ketens lang en complex zijn. Denk aan de bonuscultuur in de financiële sector, arbeidsomstandigheden in de textielindustrie of het gebruik van grondstoffen uit conflictgebieden.

Wegmoffelen
Toch is transparantie ook in die moeilijke gevallen de enig denkbare stap op weg naar verandering; met wegmoffelen, verzwijgen en ontkennen komen we niet verder, en uiteindelijk komen de feiten toch wel boven tafel. Zelfbewuste ondernemingen nemen actief deel aan de het maatschappelijk debat. Daarom zouden bedrijven in hun jaarverslagen niet moeten uitweiden over allerlei details, maar de aandacht moeten richten op het openbaar maken van knelpunten, van twijfelgevallen, dilemma's en hete hangijzers. Transparantie moet een beetje pijn doen.