Sla het transparantiemonster dood!

Hoeveel mag een werknemer kosten aan bier en borrels? Bij de BBC is deze vraag van de pr-afdeling verhuisd naar de raad van bestuur. Er dreigt een reputatieschandaal dat weliswaar minder ranzig is dan de misbruikaffaire rond stokoude celebrities, maar dat niet minder schadelijk hoeft te zijn. De omroepboekhouders hebben op aanvraag minutieus nageplozen hoeveel en van welke soort er wijn, bier en sterke drank wordt aangeschaft door medewerkers. Voor een bedrijf met een loonlijst van 23.00 mensen is de score tamelijk nuchter: 43.000 pond. Een bedrag per medewerker waar je in de pub geen lauw biertje voor krijgt. Maar toch hebben de media een field day.

Bos' bril

Nu is Groot-Brittannië een land dat bestaat bij de gratie van schandalen en waar zelfs kwaliteitskranten een relletje construeren als dronken bobo’s en overspelige politici iets te lang uitblijven. Maar deze non-affaire is toch leerzaam voor reputatiemanagers en crisiscommunicatoren in ons nuchterder land. Ook hier lopen we soms tegen de grenzen aan van wat redelijkerwijs verwacht mag worden van het streven naar transparantie. Natuurlijk zal geen minister meer Wouter Bos nadoen en een verloren zonnebril declareren bij de belastingbetaler. Maar wat is de meerwaarde van een publieke discussie over de vraag of een bewindsman- of vrouw zijn ondergeschikten een keer een lunch mag aanbieden op kosten ‘van de baas’ of dat een gewaardeerde manager een feestje krijgt bij zijn afscheid? In elke onderneming is dat een geaccepteerde praktijk en verdedigt iedere perswoordvoerder die zijn salaris waard is, zo’n situatie met volle passie. Maar zodra het om publieke organisaties gaat, slaat het transparantiemonster toe: de cijfertjes worden braaf opgelepeld –al dan niet in angst voor een WOB-procedure-, maar van enige duiding is geen sprake. Hoe vaak worden we als woordvoerder niet gedwongen feiten door te geven waar je als gewoon burger van denkt: ‘donder op!’

Journalistieke uitwassen

Verdediging is niet altijd de beste verdediging. In veel gevallen mogen we veel meer durf verwachten van onszelf. Maar ook van de media. Doortastende onderzoeksjournalistiek is een van de grootste geneugten van democratie en vrije pers. De ellende is alleen dat het soms een doel op zich wordt. Als een redacteur een paar dagen investeert in onderzoek, lijkt het er soms op dat er, koste wat kost, een publicatie uit moet komen. Ook als er niets te melden valt. Dan krijg je journalistieke uitwassen als in The Times. Daar was het ‘schandaal’ over de drankkosten al na een paar alinea’s uitgeput en kwam men uit wanhoop op de proppen met een woordvoerder van de Britse bierbrouwers. Die betreurde het dat van die ruim veertigduizend pond maar tweehonderd piek was besteed aan traditionele Ales. Met zulke artikellijnen wordt iets dat begint als serieuze nieuwsgaring, heel snel ridicuul.

Heel nuchter

Als communicatieadviseurs is het niet aan ons om journalisten tegen zichzelf te behoeden. Wel moeten we onze opdrachtgevers beschermen. Hoe? Door niet per definitie aan te nemen dat elke vraag ook een inhoudelijk antwoord verdient. Door de discussie te durven aangaan over de grenzen van de openheid die overheden, instellingen en ondernemingen moeten aangaan. Niet uit arrogantie of angst, maar uit gezond realiteitsbesef. Heel nuchter. Dat kost nog minder dan die twee pond per BBC-medewerker.