Ook in jaarverslagen blijkt dat bedrijven niet graag over risico's communiceren

De term is ontleend aan de historische expeditie onder leiding van (de Nederlander) Willem de Vlamingh die bij toeval in 1696 als eerste Europeaan zwarte zwanen ontdekte aan de Zwanenrivier bij het hedendaagse Perth. Tot dan toe stonden zwarte zwanen in Europa bekend als voorbeeld van iets wat niet bestond, de ontdekking kreeg daarom spreekwoordelijke betekenis. Zwarte zwanen bepalen bij toeval ons leven, van bestsellers tot wereldrampen. De wereldoorlogen waren zwarte zwanen.

Elvis Presley, de val van de muur, het internet, 11 september, Harry Potter, Google, de iphone, Facebook, de financiële crisis van 2008. In de woorden van Brits premier Harold Macmillan die in de jaren 1960 gezegd zou hebben tegen een journalist die vroeg wat de regering kon tegenhouden in het realiseren van beleid: "Events, dear boy, events".

Corona was te verwachten

Is Covid-19 een zwarte zwaan? Nee. Het gevaar van een pandemie is niet nieuw en helaas structureel. Europa heeft eeuwen geleden onder de pest.

De Spaanse griep eiste in de 20e eeuw naar schatting 20 tot 100 miljoen levens, en deze eeuw hebben Ebola en Sars al behoorlijk wat schrik aangejaagd en schade veroorzaakt. Bill Gates waarschuwde in 2015 in een TED-talk ervoor dat de wereld niet is voorbereid op een pandemie (meer dan 31 miljoen views). George W. Bush waarschuwde hiervoor in 2005 en Barack Obama in 2014.

Dan het tweede criterium, de impact. Die is beslist groot, al is die gelukkig niet te vergelijken met bijvoorbeeld de Spaanse griep of de grote depressie van een eeuw geleden. Inzake het derde criterium: is een pandemie het nieuwe normaal, zoals een zwarte zwaan nu normaal is? Meningen lopen uiteen of - zodra we werkende vaccins hebben - de wereld weer terugvalt in oude gewoontes. Of pakken we dan echt door met thuiswerken en de energietransitie? Of iets daar tussenin, en hoe dan?

En zijn dit vragen waarover een organisatie zich in een jaarverslag zou moeten uitlaten? Die vraag is ook om te draaien: hoe kan een zichzelf respecterende onderneming niet op deze vragen ingaan als het verantwoording wil afleggen aan belanghebbenden?

Informatie risico is schaars

Feit is dat geen van de 75 grootste beursgenoteerde ondernemingen in Nederland zich in de jaarverslagen over 2019 al heeft gewaagd aan bovenstaande (on)zekerheden. Beursgenoteerde bedrijven geven sowieso veel te weinig informatie over de risico's die ze lopen en wat ze daaraan doen.

Dat stelt de jury van de FD Henri Sijthoff-prijs, die jaarlijks wordt uitgereikt aan ondernemingen met de beste verslaggeving en communicatie richting beleggers en publiek. De jury maakt de opmerkingen in een jaar waarin veel bedrijven door het coronavirus hun resultaten onder druk zien staan.

Juist de coronacrisis laat zien dat het belangrijk is dat de risicoparagraaf beter wordt dan wat nu gebruikelijk is. Te vaak lijkt het op het benoemen van vele risico's, waar de lezer van het verslag weinig mee opschiet. Hopelijk zal tenminste een deel van deze toonaangevende ondernemingen volgend jaar zich alsnog durven uit te spreken over witte zwanen die we allemaal kunnen zien.

Piet Hein Coebergh is lector PR & Transparantie aan de Hogeschool Leiden, doceert aan de Erasmus Universiteit en werkt als  Consultant Lewin associates