Het is de ergste nachtmerrie die je als humanitaire organisatie kan overkomen. De afgelopen weken kwam Oxfam in opspraak vanwege seksueel misbruik door hulpverleners in Haïti en Tsjaad. Vorige week kwam ook Artsen zonder Grenzen naar buiten met soortgelijke misstanden binnen hun organisatie.
Wangedrag is een sectorbreed probleem voor humanitaire organisaties. Bij Oxfam gebeurde het tijdens een missie in Haïti, na de verwoestende aardbeving van 2010, die meer dan 220.000 mensen het leven kostte en waar anderhalf miljoen dakloos werden.
Medewerkers van Oxfam zouden in die chaos orgieën hebben gehouden in de hotelkamers met Haïtiaandse meisjes die T-shirts van Oxfam droegen. In ruil voor voedsel en onderdak werden kinderen misbruikt. De Belgische Oxfam-directeur ter plaatse, Van Hauwermeiren, betaalde Haïtianen voor seks.
Om al te grote reputatieschade te voorkomen hield het internationale bestuur van Oxfam de zaak onder de pet: zo kon het verantwoordelijk management 'geleidelijk en waardig' afscheid nemen.
Oxfam voelt zich vooral onbegrepen
De situatie kwam uiteindelijk aan het licht na onthullingen in de Britse pers. Oxfam zelf bleek de Haïtiaans autoriteiten niet op de hoogte te hebben gebracht en er waren ook geen juridische stappen ondernomen. Wegbewegen was de kern van de strategie.
Het verwijt: Oxfam heeft de zaak in de doofpot proberen te stoppen. En juist daarop richt zich de kritiek. In een poging om de reputatie van Oxfam te beschermen, stelt de organisatie haar eigen belang boven de kwetsbaarheid van de slachtoffers. Oxfam voelt zich vooral onbegrepen.
Klassiek voorbeeld van ramp na de ramp
Het Oxfamschandaal is het klassieke voorbeeld van 'de ramp na de ramp': er ontstaat reputatieschade door de gebeurtenissen zelf, maar vooral door de gebrekkige communicatie daarover.
Zo komt Mark Goldring, topman van Oxfam, afgelopen zaterdag in The Guardian met de verklaring dat de heisa rond "de seksfeestjes" binnen zijn organisatie sterk overtrokken is. “We hebben per slot van rekening toch geen baby’s vermoord”, stelt hij in een interview met The Guardian: "De storm van kritiek die we moeten ondergaan, is buiten elke proportie."
Een van de domste dingen die je kunt doen in een crisis, is het probleem bagatelliseren: dan wordt het alleen maar groter. Wie duikt, verzuipt.
Artsen zonder Grenzen duikt niet, maar handelt
Natuurrampen en andere humanitaire crises gaan altijd gepaard met verstoorde machtsrelaties, en dat werkt grensoverschrijdend gedrag in de hand. Ook bij goede doelen blijken verkrachting, prostitutie, seksuele slavernij en mensenhandel reële risico's.
Vorige week - saillant genoeg op Valentijnsdag - komt Artsen zonder Grenzen naar buiten met de onthulling dat binnen de organisatie wereldwijd 24 gevallen zijn geweest van sexueel misbruik of wangedrag - en Artsen zonder Grenzen heeft twintig medewerkers ontslagen, omdat een zerotolerancebeleid wordt gevoerd.
De woordvoerder: "Wij doen er [...] alles aan om onverantwoord gedrag te voorkomen." De aanpak van Artsen zonder Grenzen is een klassiek voorbeeld van goed reputatiemanagement: niet wegbewegen, maar vooruitbewegen.
Fnuikend voor het vertrouwen
Door de kwetsbare feiten zelf te onthullen, houdt AzG de regie. Daardoor wordt de kans op reputatieschade kleiner. Zo was het voor Oxfam ook veel beter geweest om al in 2011 zelf met de onthullingen naar buiten te komen.
De kwesties zijn niet alleen traumatisch voor alle getroffenen, maar ook fnuikend voor het vertrouwen van alle donateurs en belastingbetalers en tragisch voor alle medewerkers die zich in de steek gelaten voelen door hun eigen organisatie. Humanitair hulp wordt helaas niet altijd verleend door mensen van onberispelijk gedrag.
Bij Oxfam zeggen donateurs inmiddels massaal hun steun op, politici stellen kritische vragen, de overheid zet subsidie stop en bedrijven nemen afstand. En er gaat een schok door de goededoelenwereld.
Lijken die stinken
Voor Oxfam is dit een blijvende smet op het blazoen; de schade bij Artsen zonder Grenzen lijkt beperkter te blijven. Het is meer dan waarschijnlijk dat de negatieve associaties langer aan Oxfam zullen blijven kleven, terwijl Artsen zonder Grenzen makkelijker het voordeel van de twijfel krijgt.
Door Oxfam worden we ons bewust van iets akeligs in onszelf, Artsen zonder Grenzen maakt ons bewust van iets groters dan onszelf. De conclusie: geslotenheid werkt averechts, openheid is de norm. Wie lijken in de kast houdt, krijgt zelf last van de stank.
Foto: ANP/EPA
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!