Eurlings, Spekman, Tichelaar en het mismanagement van een persoonlijke reputatie

Emoties tijdens een heftige persoonlijke reputatiecrisis zijn begrijpelijk, en de reden om juist voor kritische adviseurs te zorgen, betoogt Alex de Vries van de MSLGroup.

Er zijn bestuurders die nogal masochistisch omgaan met hun persoonlijk reputatieprobleem. Je hebt ze in alle soorten en maten. Camiel Eurlings, Hans Spekman en Jacques Tichelaar zijn sprekende voorbeelden. Geleid door emotie, zelfmedelijden en arrogantie ontberen ze niet alleen de kritische van buiten-naar-binnen blik die meestal nodig is voor een oplossing. Terwijl hun geloofwaardigheid ter discussie staat, proberen ze tegen de klippen op hun gelijk te halen. Waarmee ze het probleem alleen maar verergeren.

Neem Camiel Eurlings: sinds zijn gedwongen vertrek als CEO van KLM is hij vooral negatief in het nieuws. Zuur voor hem als mens, maar de publieke opinie kent geen genade. Vriend in good times en vijand in bad times.

Voor Eurlings geldt als ex-kroonprins van het CDA, ex-minister, ex-CEO van KLM en ons enig IOC-lid maar één ding: noblesse oblige. Of op zijn Hollands: laat je niet kennen en geef het goede voorbeeld. Dat heet leiderschap.

Nekslag

De rel rond de mishandeling van zijn ex-vriendin is de nekslag voor zijn laatste restje integriteit. Hij blijft ontkennen, is niet transparant, onzichtbaar en laat een ander zijn verhaal vertellen.

Dat zijn cruciale valkuilen tijdens het managen van een reputatiecrisis. Hij speelt het verder behoorlijk onhandig voor een gehaaid oud-politicus met al zijn juridisch gedraai en haarkloverij.

De ene dag brengt hij naar buiten dat hij de aanklacht van mishandeling met het Openbaar Ministerie heeft geschikt. ‘Er is geen sprake van een veroordeling of erkenning van schuld.’ De andere dag maakt zijn ex-vriendin via De Telegraaf bekend dat hij ‘een taakstraf opgelegd heeft gekregen’ en hij zou liegen.

Wrijven in een vlek heet dat, met als gevolg nog meer negatieve publiciteit. Volgens oud-tophockeyer en tweevoudig Olympisch kampioen Jacques Brinkman beschadigt de mishandelingszaak zelfs het imago van Nederland in het IOC. ‘Speel open kaart’, zo adviseert hij Eurlings.

Vertrouwen

Dan Hans Spekman, voorzitter van de PvdA. Die partij heeft onder zijn leiding ongenadig van de kiezer op haar donder gekregen. Nooit eerder verloor een partij zoveel zetels tijdens verkiezingen.

De PvdA is het vertrouwen kwijt en dat is natuurlijk dé basis voor een vruchtbare relatie met je achterban. ‘Als de leden dat willen, treed ik af’, zei Spekman ontwijkend vlak na de verkiezingsnederlaag.

Nog geen twee dagen later meldt hij na een kritische petitie van enkele afdelingen en onder druk van zijn hoofdbestuur toch af treden. Om dat vervolgens niet meteen te doen, maar pas veel later dit jaar.

Dit zijn nogal verwarrende en besluiteloze signalen van een leider van een politieke regeringspartij. Een man die we normaal kennen als eigengereid, bevlogen en goedgebekt met smeuïge oneliners als 'nivelleren is een feest'.

Fopargument

Het beeld overheerst dat Spekman geen verantwoordelijkheid neemt en zich  verschuilt achter de formaliteit dat de leden de baas zijn in de partij. Zo gauw hij doorkrijgt dat hij lijdend voorwerp wordt op het ledencongres, haakt hij alsnog af. Met als fopargument dat hij de ‘eenheid in de partij niet wil schaden’.

Spekman is natuurlijk als geen ander verantwoordelijk voor de incestueuze lijsttrekkersverkiezing, de jarenlange zwalkende koers van zijn partij en het ontbreken van een aansprekend, consistent verhaal. En met zijn dubbele pet als campagneleider niet te vergeten.

De PvdA is definitief haar sociaal gezicht kwijtgeraakt aan SP, GroenLinks en de PVV. Voor een man die altijd zijn mening klaar heeft, is het op zijn minst vreemd dat hij er niet staat als het moet. Het doet zijn reputatie geen goed. In good and bad times…

Theater

Tot slot de affaire rond oud-Commissaris van de Koning in Drenthe, Jacques Tichelaar, die zijn schoonzus een lullig opdrachtje van de provincie toeschuift.

Het stelselmatig gedraai van Tichelaar levert Nederland een bestuurlijk theaterstuk van de bovenste plank op. Je zou zeggen dat zo’n ervaren PvdA-politicus de wetten van crisiscommunicatie inmiddels wel kent, zeker ook omdat hij al eerder in de fout ging met vriendjespolitiek. Niets is minder waar.

Noord-Koreaans

Hij ontkent eerst, geeft daarna iemand anders de schuld, bekent alsnog schuld om vervolgens op Noord-Koreaanse wijze vol in de aanval te gaan.

Uit alles spreekt dat hij zich ‘Commissaris van de Koning in het land der blinden’ onaantastbaar waant. Hij is duidelijk woedend over zoveel ‘ondankbaarheid’. De media vervulden met verve hun democratische controlefunctie. Een telefoontje vanuit de PvdA-top in Den Haag geeft het laatste zetje.

Ja, Tichelaar heeft voor de provincie zeker iets bereikt. Maar er zijn goede redenen dat er integriteitsregels bestaan voor openbaar bestuurders, daarvan is hij het levende bewijs.

Emoties

Emoties tijdens een heftige persoonlijke reputatiecrisis zijn begrijpelijk. Maar die ondergeschikt maken aan een hoger doel of het algemeen belang, is niet iedereen gegeven.

Bestuurders aan de top doen er daarom goed aan om niet alleen jaknikkers om zich heen te verzamelen, maar juist kritische adviseurs die hen op zo’n cruciaal moment een spiegel voorhouden.

Uiteindelijk is het de bestuurder zelf die zijn of haar verantwoordelijkheid moet nemen. Soms is dat eerlijk zijn, nederig buigen en beterschap beloven. Soms is dat eerlijk zijn en met opgeheven hoofd aftreden. 

Alex de Vries is senior adviseur bij de MSLGroup

Foto: ANP ROBIN UTRECHT