[door Marike van Zanten]
‘Een vriendelijke aanpak van de tabaksindustrie werkt niet, naming & shaming wel’, zegt Wanda de Kanter. Dertig uur per week werkt ze als longarts bij het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. De rest van de tijd besteedt ze aan haar kruistocht tegen roken en de tabaksindustrie.
sickofsmoking.nl
De Kanter maakt actief gebruik van social media, is kind aan huis bij radio- en tv-programma’s en figureert prominent in de geschreven pers. Haar laatste project is het steunen van longkankerpatiënte Anne Marie van Veen, die een rechtszaak heeft aangespannen tegen de tabaksindustrie. Een grassroot-campagne vanuit de website sickofsmoking.nl moet Nederlanders mobiliseren om zich achter de rechtszaak te scharen.
Geen vrije keuze
‘Er is geen sprake van een vrije keuze meer bij een verslaving. De industrie heeft het begrip vrije keuze gekaapt. Het inperken van die vrijheid zou betutteling zijn. Terwijl de marketeers van diezelfde tabaksindustrie zich specifiek op jongeren richten, een kwetsbare groep. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat er in computergames vaak gerookt wordt, zelfs Disney heeft contacten met tabaksfabrikanten.’
Lobbyisten
‘Tabaksfabrikanten en hun lobbyisten zitten overal. Ze sponsoren het Rijksmuseum, het Aidsfonds, noem maar op. Op het Aidsgala zit de directie bij wijze van spreken naast de koningin. Ze weten ook allerlei bekende en hooggeplaatste personen aan zich te binden, die de Eerste en Tweede Kamer beïnvloeden. Elco Brinkman was ooit minister van VWS en werd toch commissaris bij Philip Morris. Irene Asscher is dat nog steeds, Corine Wortmann is bestuursvoorzitter van ABP, dat als grootste pensioenfonds ter wereld in de tabaksindustrie zit. Dus het pensioen van alle leraren en artsen in universitaire centra wordt belegd in een industrie die ervoor zorgt dat een op de vier mensen dat pensioen niet eens haalt. Zo onethisch.’
Op TabakNee nagelen jullie die mensen op een harde en persoonlijke manier aan de schandpaal.
‘We vallen mensen niet aan op hun persoon, maar op hun functie. Bovendien baseren we ons altijd op feiten, maken we alleen gebruik van persoonlijke informatie die al openbaar was en geven we iedereen de mogelijkheid voor verweer. Brinkman was minister van VWS. Hij geeft zelf in een boek gezegd: wat vond ik het erg dat ik kanker kreeg, wat was ik bang in de MRI-scanner. Dan vind ik het onbestaanbaar dat je commissaris wordt bij Philip Morris, het bedrijf dat al die mensen in de MRI-scanner doet belanden.’
‘Ons doel is om het mensen op zo’n hoog niveau publicitair onmogelijk te maken om nog commissaris te worden bij dit soort bedrijven. De boodschap: dat doe je gewoon niet, commissaris worden bij vieze, bijna criminele bedrijven die willens en wetens kinderen verslaafd maken.’
Zoeken jullie bewust de grenzen op?
‘Ja. Ons doel is het criminaliseren van de tabaksindustrie en daarbij kiezen we voor de confrontatie. De vríendelijke aanpak van de afgelopen jaren heeft niets opgeleverd. Onze naming & shaming-strategie doet dat wel. De dag nadat de site online was gegaan, had ik 200 gemiste oproepen toen ik wakker werd. De Wereld Draait Door, Nieuwsuur, iedereen belde, het was een explosie. Je kunt van alles van die toon vinden, maar het zorgt wel voor media-aandacht.’
De site wordt gefinancierd met giften, zoals een donatie van KWF Kankerbestrijding. ‘Dat geld gebruiken we onder meer om onze journalisten te betalen om onderzoek te doen naar de tabaksindustrie en daarover te schrijven. Dat doen ze weliswaar in opdracht van ons, maar ze zijn wel redactioneel onafhankelijk. De site is een nieuwsportal. We hopen dat de pers de resultaten van al dat spitwerk oppikt.’
Met longkankerpatiënte Anne Marie van Veen heeft haar strijd nu ook een boegbeeld.
‘Anne Marie wil de tabaksindustrie een proces aandoen, opdat kinderen nooit gaan roken. Wij hebben toen geholpen met het bouwen van een website, die ervoor moet zorgen dat mensen die Anne Marie willen steunen elkaar kunnen vinden. Dat zijn er inmiddels 13.000. Daarnaast roept de site andere mensen die ziek zijn geworden door roken op om zich mede in te schrijven voor de strafrechtszaak.
‘Sickofsmoking.nl is moet de zaak van onderaf in bewegingkrijgen, door zoveel mogelijk mensen te mobiliseren. Dat is al aardig gelukt, maar dat moet nog veel meer worden.’
Wat vind je van de NIX-campagne?
‘De NIX-campagne is samen met de tabaksindustrie bedacht en werkt averechts: het NIX-logo legt de koppeling met roken. De tabaksindustrie wist dat natuurlijk, die heeft niet voor niets meegewerkt.’
‘In Engeland heb je een fantastische antirookcampagne: DontBeThe1. Die laat geen zwarte longen zien, want dat schrikt mensen af en dan sluiten ze zich af voor de boodschap. Nee, die Engelse campagne laat een klein jongetje zien dat zich alleen moet aankleden, omdat zijn moeder ziek is. Een kind dat alleen achterblijft, dat raakt mensen echt. Een succesvolle antirookcampagne moet dus emotioneel hard hitting zijn.’
‘In Nederland maken we alleen omtrekkende bewegingen. Terwijl een rapport heeft aangetoond dat we in Nederland de minste kennis hebben over de langetermijngevolgen van roken. Dat komt doordat wij een minister van gezondheid hebben die niet praat over de desastreuze gevolgen van roken en zich alleen laat informeren door lobbyisten en door rokers, die bang zijn dat hun verslaving wordt ingedamd.’
Heb je een boodschap voor communicatieprofessionals die voor de tabaksindustrie werken?
‘School je om, zoek een andere baan en accepteer dat je wat minder geld verdient.’
FOTO: DUCO DE VRIES
Dit artikel is een bewerking van een uitgebreider interview, dat verschijnt in Communicatie Magazine, juni 2016.
