Door Michel van Baal
Sinds ik weer forens luister ik veel meer radio, meestal het Radio 1 Journaal. Met plezier en met veel waardering, behalve donderdagochtend, toen zat ik met stuiterende verontwaardiging in de auto.
Op de radio was een tweegesprek (rond 08.05u) met Nico Hoogervorst van het Planbureau voor de Leefomgeving, het PBL, en Hester van Buren van woningkoepel Aedes. Het ging over de kosten van de energietransitie, specifiek die voor verduurzaming van woningen. Het interview sloot af met een vraag van de presentator aan Hoogervorst, die ik vrij vertaal als: ‘Deugt het PBL eigenlijk wel?’. Mijn nekharen gingen overeind staan.
Nationale kosten
De aanleiding van het interview was een verhaal dat woningkoepel Aedes in het AD had geplugd: ‘let op, de kosten van verduurzaming zijn door het PBL veel te laag ingeschat’ (lees: we hebben meer geld nodig, mogelijk op zichzelf een zeer terecht punt).
Op de radio legde Hoogervorst helder en geduldig uit dat het PBL een paar kleine posten niet had meegenomen, maar vooral dat het Planbureau voor de Leefomgeving had gekeken naar de totale nationale kosten van verduurzaming. En dan doen kosten zoals BTW er niet toe, want dat is vestzak-broekzak voor de economie.
Natuurlijk maken die kosten voor Aedes wel uit, maar de berekeningen wat het betekent voor woningeigenaren, die is het PBL nog aan het maken – ik neem aan dat Aedes dat toch ook wel wist.
Lachen uit verontwaardiging
Mij leek het logisch om mevrouw Van Buren de vraag te stellen of Aedes dit stukje macro-economie niet begrijpt, of te vragen waarom Aedes er voor kiest een politiek spel om geld te spelen over de rug van het PBL.
Maar helaas koos de presentator de andere weg: ‘In de krant vanochtend wordt ook de vraag opgeroepen hoe zit het eigenlijk met het PBL, dit is niet de eerste keer dat de berekeningen niet kloppen. De energierekening is verkeerd voorspeld, met elektrische auto’s zat het PBL er naast..?’
Hoogervorst reageerde snuivend. ‘U moet er om lachen, maar… ‘, vervolgde de presentator.
Sorry, Jurgen van den Berg, dat was echt geen lach omdat de man het grappig vond, maar een uiting van verontwaardiging over die vraag. En die voelde ik ook.
Instellingen onder vuur
We zijn mijns inziens in Nederland gezegend met een brede groep onafhankelijke opererende instellingen, die op basis van modellen proberen de werkelijkheid te vangen: het KNMI, RIVM, CBS, CPB, PBL etc. Het zijn clubs die in toenemende mate kwetsbaar worden.
Er komen steeds meer groepen die heel bewust proberen de geloofwaardigheid van die instanties te ondermijnen, als de uitkomsten ze niet bevallen. Politieke partijen doen dat, maar denk ook aan actiegroepen van boeren, die de data van het RIVM opeisen voor ‘eigen berekeningen’ of klimaatontkennersclub Clintel, die de pijlen op het KNMI richt. En soms zelfs ministeries, zoals bij de energierekening en het PBL.
Vrij prijsschieten
Op deze instellingen is het makkelijk schieten, want modellen zijn nooit perfect en voorspellingen al helemaal niet. Op detailniveau vind je altijd wel iets dat niet klopt, en daarmee een haakje om de geloofwaardigheid van hun onderzoeken te ondermijnen als dat in je straatje past.
De journalistieke voorkeur voor conflict en het gebrek aan ruimte voor nuance maakt de instellingen kwetsbaar: je mag er vrij op schieten en je krijgt er heel makkelijk een podium voor.
Bondgenoten
De journalistiek zou zich volgens mij meer moeten realiseren dat dit soort instanties de belangrijkste bondgenoten van de journalisten zijn: ze leveren feiten, geen meningen. Ze zijn cruciaal voor journalisten die proberen de waarheid boven water te krijgen in een mist van meningen en desinformatie.
Je zou verwachten dat de journalistiek ze koestert en eventuele partijen die proberen een agenda te behartigen ten koste van die bureaus kritisch bevraagt.
Helaas gebeurde dat donderdag op de radio niet. Misschien was een ‘deugt u eigenlijk wel?’ best op zijn plaats in dit interview, alleen vraag ik me af of ie in dit geval niet beter aan mevrouw Van Buren van Aeades gesteld had kunnen worden?
PS: hulde voor de Volkskrant in deze…
Michel van Baal is een ervaren woordvoerder en communicatieadviseur. Deze blog schrijft hij op persoonlijke titel. In het dagelijks leven werkt hij als hoofd Communicatie & Public Affairs bij de artsenfederatie KNMG.
Reacties:
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!