Communicatie is te veel naar binnen gekeerd, dat belemmert de ontwikkeling van het vakgebied

Door Guus Kok, senior communicatieadviseur HVR Group 

Hoe groter de turbulentie in de omgeving, des te sterker hebben organisaties de neiging zich terug te trekken in de eigen wereld. Dat patroon zie ik overal en met name bij (semi) overheidsorganisaties.

Dit type organisaties moet in deze tijd met tal van andere spelers samenwerken om te kunnen doen waarvoor het  bedoeld is. Dat vraagt om een goed inzicht in wat er in de samenleving speelt, waar behoefte aan is, welke initiatieven er worden genomen, wat betekenis heeft. En bovenal vraagt het om een andere oriëntatie en ander handelingsrepertoire. 

Dit alles leidt steevast tot de vraag: ‘Maar waar zijn wij dan nog wel van’?  En ook: welke vormen van organiseren en communiceren passen bij die andere rollen?

Buitenwereld buiten

De reflex van bestuurders (en hun organisatie- en communicatieadviseurs) is met elkaar in gesprek te gaan. Intern wel te verstaan, de buitenwereld kom je  er zelden tegen, eerst zelf de boel op orde brengen. Collectief betekenis geven aan wat we samen doen, sociaal constructivisme, maar dan wel exclusief binnen de muren van ons zelfgeconstrueerde gebouw.

De organisatie zelf en de realisatie van háár ambities is het doel. En niet haar organiserend vermogen als kerncompetentie en middel samen met anderen dat te doen waarvoor ze bedoeld is, wat de omgeving van haar mag verwachten.

Vliegende kernwaarden

Vanuit die interne oriëntatie vliegen voor je het weet de kernwaarden of corporate stories je om de oren. En zo houden we elkaar vast, zijn we zonder dat we het beseffen gevangenen van elkaar, bevestigen elkaar ons bestaansrecht.

Kennelijk is de sociale betekenis van de organisatie zo groot dat we hem in stand proberen te houden, de groep bijeen willen houden en ons – vaak onbewust -positioneren alsof we in het centrum van de wereld staan. Terwijl de crux er in zit dat dit niet meer zo is.

Context leidend

We moeten juist de verbinding met anderen opzoeken, met hen samenwerken vanuit verschillende rollen en posities. Van buiten naar binnen moeten werken. Monitoren wat daar betekenis heeft. De context is leidend niet wijzelf, want dat was nou net het probleem. 

Catastrofale leerprocessen, noemt de Vlaamse filosoof Arnold Cornelis een dergelijk patroon: je zoekt de oplossing van een probleem in een systeem (van denken, organiseren, communiceren) die die oplossing logischerwijs uitsluit.

Wijzelf zijn het vertrekpunt

De discussies binnen het vakgebied Communicatie vertonen vaak eenzelfde patroon. In de bijna 40 jaar dat ik er werkzaam ben gaan de gesprekken steevast over onze positie, onze bijdrage. Wijzelf, onze ambities en behoeften aan erkenning zijn het vertrekpunt. Niet de ontwikkelingen in de omgeving, niet de vraagstukken die er spelen, niet de nieuwe vormen van organiseren en communiceren die dat vragen, niet over…..enzovoorts.

En als zij al benoemd worden blijven ze steken in vluchtige beschouwingen en niet te vergeten overtuigingen, die de verleidelijke ruimte bieden het snel weer over onszelf te hebben.

Vliegen is loslaten

Die interne oriëntatie mag sociaal gezien dan wel lekker warm aanvoelen (je bent niet alleen, we doen ertoe), maar is totaal oninteressant als ze niet vertrekken vanuit de vraagstukken van deze tijd. Sociaal cultureel, economisch, politiek (!), technologisch. Die

hardnekkige, naar binnen gekeerde focus belemmert eerder de ontwikkeling van het vakgebied dan dat ze ergens toe leidt. Want als je wilt vliegen, zul  je je zelf toch echt moeten loslaten.

Illustratie: dalinas / 123RF Stockfoto