Organisatieopstellingen? Effectief instrument voor communicatoren

[door Frithjof de Haan]

Opstellingen zijn in. Steeds vaker worden ze toegepast in zakelijke situaties. Met mijn bèta opleiding keek ik aanvankelijk zeer sceptisch naar deze manier van werken. Maar mijn nieuwsgierigheid heeft het gewonnen. Ik heb meegedaan in een paar opstellingen en nadien twee opleidingen bij Phoenix gevolgd. Ik ben om. Ik kan nog steeds niet goed verklaren hoe het werkt. Ik weet wel dat het werkt. Opstellingen worden in de top van grote organisaties en de politiek al frequent toegepast. Op diverse universiteiten wordt er onderzoek naar gedaan.

Verborgen processen

Een organisatieopstelling biedt een ruimtelijke weergave van (een deel van) een organisatie of netwerk van organisaties waarin medewerkers, afdelingen of organisaties vertegenwoordigd worden door ‘representanten’. Deze worden door de inbrenger van de vraag intuïtief in de zaal waar de opstelling plaatsvindt, neergezet. Met behulp van deze methodiek worden patronen en processen in een organisatie ruimtelijk inzichtelijk gemaakt. Opstellingen hebben als doel om ‘verborgen’ processen in organisatiesystemen expliciet te maken en betekenis te geven. Schijnbaar onbegrijpelijk gedrag van afdelingen, groepen of individuen wordt helder of wordt tenminste gespreksonderwerp.

Effectief instrument voor communicatoren

Ik ben ervan overtuigd dat organisatieopstellingen van grote waarde zijn om veranderingen op gang te brengen en te borgen. Het begeleiden van veranderingen is in toenemende mate ook het domein van de communicatiediscipline. Opstellingen zijn een effectief instrument voor communicatoren.

De redenen voor een opstelling zijn eindeloos. Het managementteam van een bedrijf loopt bijvoorbeeld telkens tegen dezelfde problemen op, ondanks extra vergaderingen en/of duimdikke rapporten. Of er is sprake van een structureel hoog ziekteverzuim, een historie van reorganisaties of ontslagen. Maar waar ligt dat zich steeds maar herhalende patroon nu toch precies aan? Met een organisatieopstelling kan je daar op een andere manier zicht op krijgen. Niet door er over te praten of hard na te denken, maar door ‘te ervaren’ hoe dat aanvoelt.

Onderstroom

Ik werk graag met organisatieopstellingen. Met name om het gesprek op een andere manier op gang te brengen. De onderstroom boven te halen. Soms gebruik ik erg eenvoudige vormen als ‘in hoeverre voel je betrokken bij project X, zoek eens een plek in de ruimte’. Soms complexere varianten ‘herken je dit patroon ook in andere situaties’. Werken met opstellingen is een verrijking van mijn pallet.

Nieuwsgierig geworden? Kom naar de communicatiebreak op 2 oktober in Utrecht. Ik verzorg daar met Harry Louwenaar een workshop ‘Luister naar datgene wat niet gezegd wordt’.