Hoe je als introvert overleeft in het extraverte communicatievak

Dat het communicatievak alleen is weggelegd voor de extraverte babbelaars onder ons, is een groot misverstand. Floor Bakhuys Roozeboom ging op zoek naar de waarde van introvertie.

Nabellen. Journalisten te woord staan. Met een beetje pech een hele cameraploeg. Kritische vragen beantwoorden in tijden van crisis. Het stralende aanspreekpunt zijn tijdens borrels, tripjes en perspresentaties. Om van al die creatieve – ‘roept u maar!’-brainstorms nog maar te zwijgen. Nee, het communicatievak lijkt zo op het eerste gezicht niet bepaald weggelegd voor de introverten onder ons. Maar dat betekent niet dat ze zich er niet aan wagen. En het betekent ook niet dat ze niet heel succesvol kunnen zijn in hun vak.

Wij spraken met drie communicatieprofs die hiervan het levende bewijs vormen en reflecteerden met deskundigen op de vraag: hoe overleef je als introvert in een extravert beroep? Wat zijn de worstelingen? Waar doe je als introvert juist je voordeel mee? En misschien nog wel belangrijker: welke waarde kunnen introverte vakgenoten in het bijzonder toevoegen in een vak dat soms wel wat meer stilte en bedachtzaamheid kan gebruiken?

Eerst maar eens inventariseren in het Nederlandse pr- en communicatielandschap: zijn er ook introverten in de zaal? Zoals misschien te verwachten viel, bleef het op die vraag opvallend lang stil. Pas toen we de oproep nogmaals plaatsten en bureaus gericht benaderden met de vraag of er misschien ook introverten werkten, kwamen ze dan toch bovendrijven.

Een even hardnekkig als het wijd verspreid misverstand

Zoals Jos Govaart van Coopr bijvoorbeeld. Hij wijdde er zelfs al eens een blogpost aan, met de titel: ‘Je zal maar introvert en het gezicht van een pr-bureau zijn’. Govaart: ‘Veel mensen zouden het van mij niet meteen denken door de functie die ik uitoefen, maar ik ben qua persoonlijkheid wel degelijk introvert.’

En ook Patrice Hijsterborg, interim pr-manager en oprichter van PR on the Park, is er eentje in de categorie ‘je zou het misschien niet zeggen, maar...’ ‘Mensen die mij uit het vak kennen, zullen mij niet snel het stempel ‘introvert’ geven. Dat ik het wel ben, kun je alleen al aflezen aan hoe lang ik heb gewacht met op jullie oproep reageren,’ lacht ze.

Dat anderen hen niet zo snel als introverten zouden identificeren, heeft volgens Govaart en Hijsterborg vooral te maken met een even hardnekkig als het wijd verspreid misverstand. Dus laten we daar meteen maar even korte metten mee maken: nee, introvert is níét hetzelfde als verlegen. Verlegenheid heeft te maken met de sociale angst om beoordeeld te worden door anderen. Introversie heeft te maken met de manier waarop je op stimuli reageert en waar je je energie vandaan haalt.

Even heel simpel gezegd: extraverte mensen laden op in gezelschap van andere mensen en functioneren goed in een omgeving met veel stimuli. Introverte mensen laden juist op in de tijd die ze alleen doorbrengen en functioneren beter in een omgeving met minder stimuli.

Introvert zijn heeft niks met sociale vaardigheden te maken

Eline Sluys, trainer en coach van introverten: ‘Dat betekent dus niet dat introverten niet van interactie houden, wat wel eens wordt gesuggereerd. Wel dat introverten tijd voor zichzelf nodig hebben om weer nieuwe energie op te doen. Het belangrijkste verschil is wat mij betreft dat het bewustzijn van extraverten meer gericht is op de buitenwereld en dat van introverten meer op de binnenwereld.’

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft het verschil tussen extravert en introvert dus niet te maken met sociale vaardigheden of het gebrek daaraan, maar alles met de vraag waar je ‘mentale batterij’ van oplaadt. Eline Sluys: ‘Daarbij is ook belangrijk: Geeft je brein er de voorkeur aan om meteen te reageren op nieuwe prikkels, ideeën en informatie, of juist om hier eerst even over na te denken en het resultaat pas te delen als je bent uitgedacht?’

Jos Govaart ziet dat het verschil op de communicatiewerkvloer vooral naar voren komt als er creatieve ideeën moeten worden bedacht. ‘Extraverte collega’s kun je onvoorbereid in een brainstormsetting bij elkaar zetten. Die beginnen gewoon en komen dan al pratend tot ideeën. Introverten, zoals ik zelf, kun je beter even de tijd geven om ergens op te broeden. In mijn eentje in de auto op weg naar huis ben ik creatiever dan met tien man aan een vergadertafel.’

'Bij mij moet eerst alles kloppen'

Maar ook na de eerste brainstorm, tijdens het werken aan projecten, ziet Govaart duidelijk de verschillen. ‘Extraverte collega’s hebben de gewoonte om alle informatie die ze hebben – bruikbaar of onbruikbaar – alvast in een PowerPoint te knallen. Dat geeft ze het fijne gevoel dat ze al halverwege zijn. Of alles wat in die PowerPoint staat daadwerkelijk nuttig zal blijken, doet er daarbij niet toe. Bij mij komt er pas iets op papier als ik het in mijn hoofd al helemaal uitgedacht heb. Eerst moet alles kloppen. Soms is dat dus pas op het allerlaatste moment. Daar worden collega’s wel eens zenuwachtig van, omdat ze denken dat ik nog moet beginnen. Maar ik ben allang begonnen, in mijn hoofd.’

Introvertie wordt vaak ten onrechte aangezien voor passiviteit, te weinig ideeën

Volgens Eline Sluys is het een typisch en treffend voorbeeld van het verschil tussen de manier waarop introverten en extraverten functioneren. ‘Ik zie het bij trainingen zo vaak. Zet een groepje extraverten bij elkaar om een idee te verzinnen en iedereen begint dingen te roepen. Binnen no time heb je een hele lijst met ideeën. De één goed, de ander misschien niet zo goed. Zet een groepje introverten bij elkaar en het blijft heel lang stil, er wordt overlegd, nagedacht en nog eens overlegd – en uiteindelijk, als ze het er allemaal over eens zijn, presenteren ze hét idee.

Het heeft wat langer geduurd, maar het is wel een idee waar iedereen achter staat. Het bewustzijn dat ik probeer te creëren is: het één is niet beter dan het ander, maar het zijn wel twee wezenlijk verschillende manieren. Punt is dat op de werkvloer – en in het communicatievak al helemaal – de extraverte wijze veelal de norm is en de introverte werkwijze vaak ten onrechte wordt aangezien voor passiviteit, te weinig ideeën of gebrek aan inbreng.’

Patrice Hijsterborg mag zich dan qua persoonlijkheid als introvert identificeren, ze heeft niet het idee dat ze in haar vak wezenlijk anders functioneert dan een extravert. ‘Voor mij is er een groot verschil tussen werk en privé. Als ik aan het werk ben, dan oefen ik gewoon mijn vak uit. En dat doe ik naar mijn idee niet op een andere manier dan een extravert zou doen. Ik bel, ik netwerk, ik praat met journalisten. Ik heb in al die jaren talloze crises bezworen, presentaties gegeven, cameraploegen te woord gestaan. Misschien dat ik me voor dat soort dingen iets meer moet oppeppen dan een extraverte vakgenoot en naderhand iets meer moet opladen. Maar die dingen doen, is voor mij geen probleem. Het hoort gewoon bij mijn werk. Maar waar ik mij als privé-persoon het lekkerste bij voel, is een andere vraag. Je doet mij meer plezier met een één-op-één-gesprek dan met een drukke borrel. Ik laad meer op door met de hond op het strand te lopen dan door naar een feestje te gaan. Voor mij gaat introversie dan ook niet zozeer over de manier waarop je je werk doet, maar veel meer over de vraag waar je van nature je energie vandaan haalt.’

Introvert en toch een boegbeeld

Sander van Buuren, introvert en boegbeeld van het Nederlandse technology-team van Lewis, ziet wel enige verschillen als hij kijkt naar zijn extraverte en introverte collega’s op de werkvloer. ‘Het is natuurlijk heel generaliserend, maar je kunt bij ons wel een grove verdeling maken tussen de losse, creatieve extraverten en de wat meer planmatige, analytische introverten. Niemand is honderd procent het een of het ander, maar je ziet over het algemeen wel naar welke kant van het spectrum iemand neigt.’

Of iemand dat bij zichzelf ook zo ziet, is een tweede, zo blijkt. Want volgens Van Buuren riep onze oproep op kantoor nogal wat discussie op over de vraag of bepaalde personen in de introverte of de extraverte categorie thuishoorden. ‘We hadden mensen die door zichzelf anders werden getypeerd dan door collega’s. Het is een onderwerp dat veel losmaakt,’ zegt Van Buuren. Waarom? ‘Tja, misschien omdat mensen onbewust toch de associatie hebben dat extravert een positievere eigenschap is dan introvert.’

Daar wil het Amerikaanse introvert-boegbeeld Susan Cain graag verandering in brengen. In 2012 verscheen haar boek Quiet: the power of introverts in a world that can’t stop talking en ging haar TED-talk ‘The Power of introverts’ de hele wereld over. Volgens Cain is er nog een wereld te winnen als introverten meer ruimte zouden krijgen om de potentie die ze in zich dragen te verzilveren. Te vaak worden introverten gedwongen om te werken in settingen waarin hun creativiteit niet tot bloei komt en hun specifieke kwaliteiten niet goed tot hun recht komen. En dat is zonde, stelt Cain, want als introverten de ruimte krijgen om te werken vanuit hun kracht, hebben ze een schat aan waarde toe te voegen. Zo zijn introverten volgens Cain over het algemeen niet alleen empathisch en gefocust, maar ook complexe denkers, goede analisten, scherpe observanten en uitstekende luisteraars.

Digitale revolutie zorgt voor meer 'introverte' functies

In een artikel op PR Daily getiteld ‘Why introverts make great publicists’ zet ook pr-prof en blogger Nicole Laoutaris alle redenen onder elkaar waarom introverten bijzonder goede communicatieprofessionals zijn, en ze komt veelal met dezelfde punten als Cain. Zij voegt eraan toe dat introverten bij het socializen kwaliteit verkiezen boven kwantiteit. Juist omdat netwerken hun veel energie kost, kiezen ze de contacten die ze aangaan met zorg en onderhouden ze deze met aandacht.

Behalve dat introverten goede communicatieprofs kunnen zijn in de traditionele zin des woords, heeft de digitale revolutie er bovendien voor gezorgd dat ook in de communicatie meer ‘introverte’ functies een steeds prominenter rol gaan spelen. De juiste skills op het gebied van digitale technologie en bijvoorbeeld data-analyse zijn inmiddels even belangrijk – zo niet belangrijker – dan weten hoe je een perspresentatie organiseert.

Sander van Buuren is daar als head of technoloy division bij Lewis een mooi voorbeeld van: ‘Door de opmars van digitale technologie komen de ‘introvertere’ kanten van het communicatievak iets meer op de voorgrond te staan. Het draait niet meer alleen om het geniale, creatieve idee. Het draait nu ook om en data en meetbaarheid. Over het algemeen zie je dat in die takken meer introverten werken.’

Betekent dit dat de communicatieprof van de toekomst een introvert is? Zo ver wil Van Buuren ook weer niet gaan. ‘Je blijft altijd beide persoonlijkheidstypes nodig hebben: de losse, creatieve breinen die van alles verzinnen en de wat meer planmatige analisten die de strategie uitzetten, de voortgang bewaken en waar nodig bijsturen. Wat mij betreft kom je tot de beste resultaten als je werkt in een team met een goede mix. Dat proberen we ook wel in de gaten te houden. Niet dat we zeggen: we hebben in dit team al twee blauwe, nu moet er een rode bij. Maar we kijken wel wat er nog ontbreekt in een team en hoe we dat kunnen toevoegen.’

Yin en yang, plus en min, zonder elkaar kunnen ze niet

Een mooie mix, daar is ook introvert-goeroe Susan Cain voorstander van. Of, zoals ze het zelf op z’n onvervalst Amerikaans formuleert: ‘Introverts and extroverts love and need each other deeply. The world could not go on without both types.’ Je zou er een brok van in de keel krijgen. Maar om beide types goed tot hun recht te laten komen en ten volle te profiteren van hun sterke kanten, is er dus nog wel wat verandering nodig. Zo zouden bedrijven moeten zorgen voor een werkklimaat waarin niet alleen de extraverte, maar ook de introverte werknemers floreren. Dus: niet alleen uitsluitend van die hippe, open kantoortuinen, maar ook plekken om rustig alleen te werken. Daarnaast respecteren dat de ene werknemer het beste presteert als je hem on the spot zet en de ander juist creatiever en productiever is als er tijd is om even te ‘broeden’.

'Als we alleen de vlotte praters laten bovendrijven, lopen we een hoop goede luisteraars mis'

En, zo voegt Jos Govaart nog toe: ruimte bieden aan introverten om zaken als presentaties, netwerkevents en brainstorms goed voor te bereiden. ‘Voor een introvert die ‘extraverte’ taken moet verrichten, is goede voorbereiding vaak het halve werk. En oefening, dat ook. Ik was van nature geen fan van spreken voor grote groepen. Dus ben ik het gewoon heel vaak gaan doen. Nu vind ik het geen enkel probleem meer.’

Eline Sluys: ‘Veel mensen denken in termen van “zo ben ik nu eenmaal”, maar je kunt als introvert heel goed extraverte vaardigheden en eigenschappen aanleren en andersom.’ Patrice Hijsterborg is het daar helemaal mee eens. Tegen jonge introverten die twijfelen of ze wel de communicatie in moeten gaan, zou ze dan ook willen zeggen: doe het gewoon.

En dat is ook precies de boodschap van Cain: als alleen de vlotte praters komen bovendrijven, dan lopen we een hoop goede luisteraars mis. En daar is in deze lawaaiige wereld nu juist zo’n behoefte aan.