Hollywood-producer Harvey Weinstein was net ontslagen toen actrice Alyssa Milano met twee simpele woorden en een hashtag seksueel geweld wereldwijd uit de taboesfeer haalde. #metoo rolde van Hollywood tot Silicon Valley zo naar de Nederlandse toneel- en televisiewereld. Al snel bleek: geen enkele bedrijfstak is ‘schoon’.
Het bracht RTL Nieuws en TNO ertoe een app te maken met cijfers over hoe het is gesteld op de werkvloer in verschillende branches. Marktonderzoekbureaus blijken met 5,5 procent significant hoger te scoren dan het Nederlands gemiddelde van 1,9 procent. Uitgeverijen van boeken en tijdschriften scoren 3,7 procent, krantenuitgevers 2,9 procent, en reclamebureaus 1,6 procent.
Je zou haast zeggen dat de reclamewereld – ondanks haar imago van seks, drugs en rock-’n-roll - het in dit rijtje ‘goed’ doet. Maar die 1,6 procent staat wel voor 352 mensen die hebben aangegeven dat ze het afgelopen jaar ongewenst seksueel gedrag – variërend van schunnige opmerkingen tot seksuele intimidatie - hebben ervaren van collega’s en leidinggevenden.
Iedereen kent wel slachtoffers. Binnen mijn timeline deelden minimaal twintig Facebook-vrienden uit het reclame- en mediavak schoorvoetend #metoo op hun timeline en op Twitter waren het er vele malen meer.
De vraag is dan ook niet of seksueel overschrijdend gedrag binnen het creatieve vak voorkomt, of hoe vaak. Elk incident is er één te veel. De vraag is: wat kunnen we eraan doen?
'Stilte wordt afgekocht'
Cindy Gallop, reclameconsultant en oprichter van IfWeRanTheWorld, trok direct ten strijde. Ze maakt zich al jarenlang hard voor diversiteit en inclusie. Via sociale media plaatste zij een oproep aan reclameprofessionals om zich uit te spreken over daders binnen het reclamevak.
Een week later zegt ze te zijn overspoeld door e-mails van over de hele wereld. ‘Ik wist dat het erg was, maar niet zo erg. Ik ben geschokt om verschillende redenen. Door de verhalen zelf, door de namen die worden genoemd van mensen en bureaus die iedereen kent.
'Maar ook doordat mensen zijn blijven zwijgen, omdat ze onder druk werden gezet door – meestal mannen – aan de top. Diezelfde mannen zijn de gatekeepers die bepalen of iemand wel of geen promotie maakt, wel of geen salarisverhoging krijgt en wel of geen nieuwe baan.’
Gallop zegt ook geschrokken te zijn van de rol die HR-afdelingen spelen. ‘Stilte wordt afgekocht. Veel van de mensen die mij mailen hebben een non-disclosure agreement getekend en durven niet naar buiten met hun verhaal. Het is een schande, HR zou hier nooit aan mee moeten werken.
'De klokkenluiders moeten een eremedaille krijgen. Ik roep bureaus en brand managers dan ook op juist deze mensen aan te nemen en te belonen voor hun moed.’
Gallop kreeg nog geen mails uit Nederland, maar doet haar oproep gestand. ‘Ik hoop dat er moedige vrouwen en mannen zijn die hun ervaringen willen delen. Uiteindelijk willen we met verhalen naar buiten om de misstanden aan de kaak te stellen.’
Wil je een verhaal delen? Mail Cindy Gallop
'Macht corrumpeert'
Binnen het Nederlandse reclamevak is men terughoudend als het gaat over #metoo. Vrouwen vinden het rolbevestigend en willen niet met slachtofferschap worden geassocieerd. Mannen stellen zich bescheiden op vanwege de heftige verhalen die worden gedeeld.
ADCN-voorzitter David Snellenberg: ‘De #metoo-campagne heeft aan de wereld, maar vooral aan mannen, laten zien dat er echt iets aan de hand is. Maar alles wat je er als man over zegt valt al snel verkeerd. Het enige wat je kunt zeggen is dat het vak hier relatief klein is en daardoor zijn de belangen en de macht ook een stuk kleiner.
'Macht corrumpeert. De Nederlandse reclamewereld is relatief plat georganiseerd en er heerst een informele cultuur. Daarom wordt gedrag misschien minder snel als grensoverschrijdend gepercipieerd. Maar ook hier gebeurt het, al ken ik persoonlijk de verhalen niet.’
'Doe maar gewoon'
Kerrie Finch (ceo FinchFactor) vindt de mannelijke cultuur ook in Nederland nog altijd sterk aanwezig. ‘Toen ik hier 15 jaar geleden kwam was ik verbaasd over de kracht en de omvang van het old boys’ network. Voor mijn gevoel loopt Nederland tien jaar achter op de UK.
'Het is lastig om het latente seksisme te doorbreken. Dat komt, denk ik, omdat mensen het moeilijk vinden hun hoofd boven het maaiveld uit te steken. “Doe maar gewoon” is nogal dominant. #metoo is wat dat betreft een enorme steun in de rug. Vrouwen durven zich uit te spreken.
'De volgende stap is dat ze ook binnen hun werkomgeving durven te praten en dat ze gehoord worden.’
Wat te doen?
Waar kan het vak beginnen om te zorgen dat de Harvey Weinsteins, Bill O’Reilly’s (Fox) en Roy Prices (Amazon) geen kans krijgen en dat er geen nieuwe opstaan?
Erken dat het probleem bestaat Wie zegt dat het binnen zijn vak of zijn bedrijf niet gebeurt, zet op voorhand oogkleppen op. Verandercommunicatiespecialist Huib Koeleman: ‘Als je de mogelijkheid uitsluit, kun je het nooit aanpakken. De deur wordt direct dichtgegooid.
'Als je verandering wilt, moet je het gesprek durven aangaan. Bij voorkeur door een vertrouwenspersoon. Niemand noemt zichzelf een seksist. Het is vergelijkbaar met mensen die voor zwarte piet zijn en zeggen dat ze geen racist zijn, dus dat zwarte piet niet racistisch kan zijn.
'Mensen moeten zich veilig genoeg voelen. Alleen dan worden de echte verhalen en gevoelens gedeeld.’
Zero tolerance Of je nu een ‘mannelijke bedrijfscultuur’ wilt veranderen of een gebalanceerde cultuur wilt behouden, bedrijven moeten hard ingrijpen als de grens wordt overschreden. Niet relativeren, weglachen of waarschuwen. Koeleman: ‘Het begint met erkennen en vervolgens moet je in staat zijn in te grijpen. Anders verandert er niets.’
Zoals MediaMonks-oprichter Victor Knaap hard ingreep toen bleek dat een van zijn werknemers over de schreef was gegaan. Hij ontsloeg hem op staande voet. ‘Binnen productiebedrijf MediaMonks heerst een mannencultuur, simpelweg doordat developers — 300 van de 700 werknemers — nog altijd meestal man zijn.
'Wij proberen die cultuur te kantelen door meer vrouwen aan te nemen. Maar helaas worden er nog steeds veel te weinig vrouwen tot developer opgeleid. Wat we nu proberen is om alle andere functies, dus van design tot UX, op 50 procent man en 50 procent vrouw te krijgen. Uiteindelijk kunnen we dan op 30 procent uitkomen. Een voorwaarde is dat vrouwen zich op hun gemak voelen, daarom zijn we heel duidelijk in waar de grens ligt.’
Vergroot de diversiteit Een gebrek aan diversiteit — in alle lagen van de organisatie — werkt een corrumpeerde bedrijfscultuur, waar seksueel overschrijdend gedrag voorkomt, in de hand. Koeleman: ‘Ook zonder dat sprake is van seksuele intimidatie is de man-vrouwverhouding in Nederland onevenwichtig.
'Nederland kent bijvoorbeeld weinig vrouwelijke hoogleraren. En het nieuwe kabinet krijgt slechts zes vrouwelijke ministers. Een patroon dat ook in managementteams is terug te vinden. Als mannen overmacht hebben in het management, wordt hun gedrag de norm.’
Tijd voor daden
Bij brancheorganisaties staat diversiteit hoog op de agenda. Recent organiseerden MWG, IAA en IAB een bijeenkomst over het onderwerp. Vea-voorzitter Marc Oosterhout vindt het vergroten van diversiteit ‘misschien wel het belangrijkste thema van de komende jaren’. Bij slechts bij 10 procent van de Vea-leden staat een vrouw aan het hoofd.
Snellenberg ziet het vak wel veranderen, zij het langzaam. ‘Ik denk niet dat het onwil is. Droom en daad staan wetten in de weg. Mensen zijn van nature geneigd mensen op te zoeken die op henzelf lijken. Het vergt visie, beleid en een strategie om dit te veranderen.’
Volgens Finch is het nu echt tijd voor daden. ‘Bewustwording is goed, maar het kan mag niet bij praten blijven. Eurobest bijvoorbeeld heeft dit jaar gekozen voor een Nederlandse afvaardiging van alleen maar vrouwelijke juryleden. Dat gebeurt waarschijnlijk niet elk jaar, maar het laat zien dat het kan. Het is nu tijd to walk the walk.’
Zie ook de column van Marc Oosterhout: Reclame hoort ook een women's world te zijn
