Als werknemers hun onvrede niet kunnen uiten heeft dat akelige gevolgen

De toename van flexibele arbeidscontracten, groeiende arbeidsmigratie en afname van de macht van traditionele werknemersvertegenwoordiging – de vakbond – zorgen voor een fundamentele verandering in de positie van werknemers binnen organisaties. Flexibele arbeidskrachten en migranten durven het minder aan hun ongenoegen op de werkvloer kenbaar te maken; steun voor vakbonden neemt af. Feitelijk leidt dit ertoe dat de stem van werknemers in de hedendaagse arbeidsverhoudingen minder zal doorklinken.

Ontmoedigen en belemmeren

Dat zal Agnes Akkerman op 24 november vertellen in haar oratie ‘Ruzie op het werk: de stem van werknemers in de arbeidsverhoudingen van de 21e eeuw’ aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij gaat in op de gevolgen van deze radicale en snelle veranderingen voor de stem van werknemers, en beargumenteert waarom het ontmoedigen en belemmeren van mondigheid bij werknemers veel ingrijpender en verstrekkender kunnen zijn dan we tot nu toe aannemen.

Ongewenst gedrag

Akkerman onderzoekt hoe, in werksituaties waarin werknemers weinig hun onvrede over de arbeidssituatie uiten, deze onvrede kan leiden tot ongewenst gedrag op het werk. Bovendien onderzoekt zij hoe onvrede op het werk zijn weerslag heeft op politiek gedrag van werknemers, zoals stemgedrag en politiek protest.

Dure staking

Zij kijkt daarbij verder dan de rol van de ‘the usual suspect’ (de werkgever) en benadrukt in haar onderzoek de rol van collega’s. Soms heeft de mondigheid van een werknemer negatieve consequenties voor de rest van de werknemers. Een voorbeeld hiervan is een dure staking, die de werkgelegenheid in gevaar brengt (bijvoorbeeld de staking bij AirFrance).

Groepsnormen

Het kan ook zijn dat bij een klacht bij de baas, het hele team gestraft wordt. In zo’n situatie zullen groepsnormen ontstaan die het uiten van onvrede afremmen. Wie daarvan afwijkt, door wel te klagen bij de baas, riskeert dan afkeuring van zijn collega’s. Voorbeelden daarvan zijn het pesten van actieve vakbondsleden.

Bestraffen van mondigheid

Collega’s, zelfs zij die eerst meededen aan het protest en het uiten van onvrede, kunnen op deze manieren zelf tot het bestraffen van mondigheid overgaan.