Supermarkten beantwoorden dialoog met een pak rammel

Of het nu om actiegroepen, overheden, journalisten of goede doelen gaat, het CBL slaat van zich af. Het CBL is het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, de belangenorganisatie van de supermarkten.  De laatste die werd aangepakt door het CBL was Wakker Dier, dat begin dit jaar een half miljoen euro had gekregen van de Nationale Postcode Loterij.

'Je kunt afvragen of Wakker Dier een goed doel is', zei CBL-directeur Marc Jansen tegen BNR Nieuwsradio. 'Wakker Dier is een opruiende organisatie. Het is ons al  jaren een doorn in het oog dat zogenaamde goede doelen geld krijgen van dit soort organisaties.' Jansen beloofde dat hij de Postcode Loterij erop zou aanspreken. “Het is goed dat we daar opheldering over vragen.”

Agrariërs de volle laag

Irritatie over een actiegroep die zeurt over plofkippen is nog begrijpelijk. Maar dat ook agrariërs de volle laag krijgen, is minder logisch. Zij zijn belangrijke leveranciers van de supermarkten. In 2012 protesteerden zij tegen de inkoopkorting die Albert Heijn oplegde aan leveranciers. 'Het is bijna gênant om te zien hoe boeren steeds verder in de rol van slachtoffer kruipen', zo reageerde  CBL-directeur Jansen. “Maar dat gaat hen niet helpen.”

De felheid waarmee het CBL zich afkeert van de maatschappelijke dialoog valt samen met het aantreden in 2011 van Bert Roetert als voorzitter van het CBL. Roetert is groot geworden in de foodsector (Friesland Campina, Riedel, Douwe Egberts). Hij is ook commissaris en adviseur van voetbalclub Vitesse, en daar heeft hij zich laten kennen als criticaster van journalisten en columnisten.

'Suggestieve en onbewezen voorbeelden' 

Met dezelfde onbuigzaamheid van de voorzitter pakt het CBL kritische geluiden in de samenleving aan. Zulke geluiden zijn er volop, want supermarkten zijn belangrijke spelers in de voedselketen. Ook de EU  kan geen goed meer doen sinds die vorig jaar een Groenboek publiceerde over oneerlijke handelspraktijken in de food- en non-food toeleveringsketen. Het kabinet was blij met het rapport, maar het CBL niet. 'Het Groenboek dient neutraler herschreven te worden', zo luidde de officiële reactie. De organisatie viel over “suggestieve en onbewezen voorbeelden” in het rapport.

Ten slotte werd Zembla de deur gewezen toen het tv-programma aanklopte voor een uitzending over de macht van supermarkten. 'Het programma wekt bij het CBL geen vertrouwen dat onze bijdrage op een eerlijke en evenwichtige wijze wordt verwerkt.'

Cultuur van smalle marges

Je zou bijna vergeten dat supermarkten wel degelijk een maatschappelijke boodschap hebben. Ze staan aan de basis van duurzaam voedsel, vinden ze zelf. Het CBL heeft er een mooi promotiefilmpje over geschoten. In februari startte het CBL een campagne tegen voedselverspilling. Waarom die vechthouding als je juist maatschappelijke betrokkenheid wil tonen? Het is de cultuur van een geplaagde sector met eeuwig smalle winstmarges en keiharde concurrentie. Ontblote tanden en gebalde vuisten horen evenzeer tot het gereedschap als zegeltjes en kortingsacties.

Die agressie werkt echter vervreemdend. Supermarkten begrijpen het maatschappelijk sentiment niet meer. De plofkip gaat weliswaar uit de schappen, maar niet voor 2020. Ook de reactie op mishandelde paarden in Amerikaanse slachthuizen spreekt boekdelen: Vreselijk, maar wij hebben er niks mee te maken.

Meer schandelen op komst

Hoogleraar voedselkwaliteit en veiligheid Tiny van Boekel stelde vorige maand dat supermarkten zich gedragen als slachtoffer als het gaat om voedselveiligheid. Er zullen nog wel meer voedselschandalen komen, zo voorspelde hij.  Het is de vraag of supermarkten vertrouwen winnen door hun critici af te drogen. Ze spelen met deze opstelling eerder de groeiende alternatieve supermarkten, zoals Marqt, in de kaart.