Talloze ontwikkelingen in technologie, economie en demografie hebben invloed op de manier waarop mensen met elkaar communiceren – onderling en met de overheid.
Welke trends beïnvloeden beïnvloeden het werk van communicatieprofessionals bij de overheid?
Communicatierijk, de website voor overheidscommunicatie, heeft het trendrapport ‘Iedereen aan zet’ online gezet, een overzicht van 17 trends. Het zijn omschrijvingen van ontwikkelingen; sommige zijn nog in een beginstadium (blockchain), andere zijn al wat verder (deeleconomie). In alle gevallen geldt: een trend raakt niet alles en iedereen, en roept ook tegenkrachten op.
1. Vertrouwen in instituties neemt af, mensen zoeken vertrouwen bij elkaar
Het vertrouwen in veel instituties en politiek brokkelt al jaren af. Wie mensen wel vertrouwen? Zichzelf en personen zoals zichzelf. Dit vertrouwen op peers kan natuurlijk gebruikt worden in communicatie, maar er zitten ook haken en ogen aan. In een samenleving waarin imago en reputatie waardevoller zijn dan macht of geld, zijn bedrijven en personen ook kwetsbaar, schrijft Communicatierijk. Het noemt de snelle opmars en populariteit van reviews en beoordelingen. Die dagen ook risico’s met zich mee. Bedrijven betalen mensen bijvoorbeeld voor positieve reviews. Mensen zoals jij en ik zijn niet altijd te vertrouwen.
2. Onzekerheid neemt toe & nieuwe manieren van coping
De tweede trend ligt in het verlengde van de eerste. Want waarop kunnen mensen nog bouwen? Op verschillende terreinen neemt de onzekerheid toe bij mensen. Ze hebben minder vaak een (vaste) baan, robotisering en digitalisering nemen steeds meer banen over, en bovendien moeten ze werk en zorgtaken vaker combineren. Het vergt van mensen dat ze bijblijven en flexibel zijn. Jongeren nemen de onzekerheid meer zoals die is en zoeken hun eigen weg.
3. Doe-het-zelfeconomie & crowdfunding
DIY – do it yourself. Er is een stijgende behoefte aan zelf dingen doen, organiseren of maken. Deze trend is niet nieuw, maar zet door. Steeds vaker zijn burgers of bedrijven de motor van initiatieven, vaak geholpen door nieuwe online mogelijkheden. Zie de stijging in het aantal crowdfundingsacties, of de nagellakkende Tijn en de Hugo Borst met zijn strijd voor betere zorg voor ouderen.
4. Deeleconomie: van bezit naar gebruik
Toegang tot producten en diensten wordt belangrijker dan het daadwerkelijk bezitten van spullen. Dit blijkt uit de populariteit van bedrijven als Spotify en Netflix. Het aantal Nederlanders dat gebruik maakt van deelplatformen (zoals Airbnb), klusplatformen (zoals Peerby) en tweedehandsplatformen (zoals Marktplaats) is in drie jaar verviervoudigd naar een kwart van de bevolking. Het stelt de overheid voor vragen, bijvoorbeeld bij de overlast van AirBnB.
5. Sociaal ondernemerschap en zingeving
Steeds meer consumenten houden in hun koopgedrag rekening met milieu-, ethische of politieke overwegingen. ze verwachten niet alleen van zichzelf maar ook van organisaties en van de overheid dat zij maatschappelijke meerwaarde leveren, of een hoger doel nastreven. Dit is te zien aan de groei van het aantal sociale ondernemingen in Nederland die niet alleen de winst centraal stellen, maar ook de betekenis voor de samenleving.
6. Er zijn meer verschillen
De verschillen in leefstijlen nemen toe en daardoor zijn mensen minder makkelijk in groepen op te delen. Mensen verschillen op heel veel kenmerken, zoals opleidingsniveau, inkomen of religie. Het blijkt in de praktijk nog lastig om bij communicatie niet automatisch uit te gaan van op het eerste gezicht logische doelgroepen. Wat zijn de alternatieven? Een paar richtingen: communicatie ingericht rond belangrijke levensgebeurtenissen (life events), hyperpersonalisatie of gedrag van mensen centraal stellen.
7. Scheidslijnen en gevoelens van uitsluiting
Soms kunnen verschillen problematisch worden, bijvoorbeeld omdat de ongelijkheid toeneemt. Dan worden het scheidslijnen. Dit wordt versterkt als media de uitersten expliciet benoemen. Dit werkt gevoelens van uitsluiting en onbehagen in de hand. Het is verstandig de termen scheidslijn, tweedeling of kloof niet te lichtvaardig te gebruiken, omdat die framend werken: ze veronderstellen een probleem. Daarnaast kun je als communicatieprofessional inclusief handelen: er voor zorgen dat, dat wat gezegd moet worden, gezegd kan worden. En de verbinding organiseren tussen mensen die niet de neiging hebben om met elkaar te communiceren.
8. Maatschappelijk onbehagen neemt toe
Mensen maken zich zorgen over bijvoorbeeld de manier van samenleven en ervaren een gevoel van onmacht. De overheid kan onbehagen veroorzaken wanneer zij te weinig oor heeft voor gevoelens die er leven en haar prestaties als ondermaats worden ervaren. De overheid kan aan de andere kant ook oplossingen bieden: misstanden aanpakken en empathischer zijn.
9. Hyperpersonalisatie & the rise of bots
Computers kunnen steeds beter voorspellen en beslissingen nemen (kunstmatige intelligentie) en zichzelf verbeteren (machine learning). Dit biedt mogelijkheden voor hyperpersonalisatie en (chat)bots. Hyperpersonalisatie ontstaat wanneer online suggesties worden gedaan op basis van eerder gedrag of eerdere voorkeuren. Hoe slimmer het algoritme, hoe persoonlijker het aanbod van informatie op mensen wordt afgestemd. Bots zijn softwareprogramma’s die zelf taken kunnen uitvoeren die normaal door mensen worden uitgevoerd, zoals een webpagina raadplegen of chatten (dan heten ze chatbots). Veel routinematige communicatie kan door (chat)bots worden overgenomen. ICT en data-analyse zijn daarom belangrijke functies voor communicatie om mee samen te werken.
10. Blockchainrevolutie
Blockchain kan een gamechanger worden, net als het internet in de jaren negentig. Een blockchain is een decentrale, open database, waarvan niemand exclusief eigenaar is. Waar mensen voorheen afhankelijk waren van banken, notarissen en de overheid als het ging om betrouwbare transacties, vervaagt deze rol door de opkomst van blockchaintechnologie. Werkwijzen kunnen transparanter, democratischer, efficiënter en veiliger worden. Bij de Rijksoverheid lopen volop pilots met deze nieuwe technologie.
11. AR, MR en VR – beleef de nieuwe ‘echte’ wereld
Beeld, ervaring en beleving worden belangrijker bij het overdragen van informatie: de technologie kan ons een andere wereld laten beleven. Augmented reality (AR) legt een digitale laag (overlay) over de fysieke wereld. Virtual reality (VR) verplaatst de gebruiker naar een volledig gesimuleerde wereld (Dell). En mixed reality (MR) voegt de fysieke en de virtuele wereld samen en zorgt ervoor dat interactie mogelijk is. Juist de combinatie van verschillende technologieën creëert nieuwe mogelijkheden om communicatie zichtbaarder en ‘beleefbaarder’ te maken. Zo liet de Franse presidentskandidaat Mélenchon zich dit voorjaar als hologram projecteren in Parijs, terwijl hij in Lyon een zaal toesprak.
12. Discussie over dataeigenaarschap en macht: nieuwe mensenrechten
Het debat over data, dat nog altrijd vooral door expert s wordt gevoerd, gaat steeds meer over fundamentele kwesties: macht, marktordening en autonomie. Wie is eigenaar van de data? Zijn er nieuwe mensenrechten nodig, zoals het recht om niet gemeten te worden en te kiezen voor menselijk contact? Wie verdient er aan de data? De overheid wil zelf data benutten, maar moet het gebruik ook begrenzen. Er wordt van de overheid gevraagd om mogelijkheden te creëren, maar ook om ongewenste effecten tegen te gaan en te waken voor misbruik.
13. Toenemend bewustzijn privacyrisico’s
Hun bewustzijn over de privacyrisico’s neemt toe, net als de behoefte aan controle en zeggenschap over gegevens. Overigens zijn er meer mensen die zéggen meer controle te willen, dan mensen die daar daadwerkelijk naar hándelen. Ook de overheid wil meer transacties online afhandelen, maar soms kan persoonlijk contact effectiever zijn. De mogelijkheden van controle over data nemen verder toe. Bedrijven spelen op deze mogelijkheden in, mede ingegeven door de nieuwe privacywetgeving van mei 2018.
14. Hyperconnected & bewust offline
Mensen zijn voortdurend online en kijken langer, vaker en gefragmenteerder via verschillende apparaten naar media. Ze kiezen de momenten en plaatsen zelf: on demand. Iedereen is hyperconnected. Maar er doet zich ook een tegenbeweging voor. Meer mensen kiezen ervoor vaker offline te zijn. Vooral jongeren hebben deze behoefte. Omdat iedereen in de interne organisatie communiceert, onder meer op sociale media, wordt van de communicatieprofessional meer de rol van coach en facilitator gevraagd: van contentmaker naar zorgen dat anderen in de organisatie zelf meer en betere content kunnen maken.
15. Filterbubbels & doorprikken ervan
Slimme algoritmen bepalen op grond van gedrag op sociale media wie wat voorgeschoteld krijgt. Daardoor ontstaan filterbubbels: je ziet vooral (nieuws)updates van gelijkgestemden. Steeds meer mensen weten dat deze filterbubbels bestaan. Zo heeft ruim een derde van het publiek de instellingen zelf aangepast waardoor algoritmes van sociale media minder impact hebben op wat je als (nieuws)aanbod krijgt. Nieuwsplatforms zetten ook zelf mechanismen in om filterbubbels te doorbreken. Zorgvuldige kanaalkeuze wordt hiermee nog belangrijker.
16. Trend: Fake news & factchecking
Doordat iedereen nieuws kan maken, neemt de hoeveelheid nepnieuws toe. Die kan een imago gemakkelijk beschadigen. Toch leven we niet in het post-waarheidstijdperk. Kranten hebben rubrieken waarin feiten worden gecheckt. Google en Facebook nemen maatregelen om te waarschuwen voor mogelijke onwaarheden of onbetrouwbare bronnen. Als communicatieprofessional is het goed om je te blijven verdiepen in de feiten en je steeds af te vragen of het wel klopt, wie het zegt en waar het op is gebaseerd: word zelf een factchecker.
17. Journalistiek verandert mee; ook meer ‘on demand’
Er zijn meer kanalen: bereik van radio en televisie neemt af evenals de oplagen van kranten. Mediatitels zijn op steeds meer verschillende online en sociale platforms aanwezig.
Netwerkjournalistiek neemt toe: journalisten staan via sociale media in direct contact met hun lezers en kunnen daardoor hun berichtgeving aanpassen op de behoeften van het publiek. Ze publiceren live, reageren op vragen en reacties, werken samen met lezers en kijkers of bepalen in overleg met hen waar ze in hun publicaties aandacht aan besteden.
Foto: vrijwilligers maken het strand schoon bij de Boskalis Beach Cleanup
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!