Tekst: Hans Hoekstra
Onder de noemer ‘deeleconomie’ heeft zich inmiddels een bonte verzameling platformen verzameld. Welke platformen groeien en welke motieven hebben consumenten voor het al dan niet gebruiken van deze platformen? De Deeleconomie Monitor van onderzoeksbureau Newcom Research & Consultancy geeft antwoord.
De deeleconomie in Nederland groeit nog altijd. Zowel de bekendheid als het gebruik van de diverse platformen is, net als in de laatste jaren, toegenomen. De bekendheid groeit licht, gemiddeld met 8 procent.
Vooral het gebruik neemt toe. Inmiddels gebruikt 15 procent van de Nederlanders van 15 jaar en ouder één of meerdere deelplatformen. Dit komt neer op meer dan 2 miljoen gebruikers. Vorig jaar lag het gebruik nog op 12 procent.
De groei van de deeleconomie tekent zich vooral af in het toenemend gebruik - en groeiende bekendheid - van Uber, Airbnb, SnappCar en Catawiki. Maar ook bij de kleinere platformen zien we groei.
Kijken we terug naar de start van de metingen in 2014, dan zien we ook een aantal platformen waarvan bekendheid en gebruik nauwelijks zijn toegenomen in de loop der jaren. Zo schommelt de bekendheid van 1%Club al jaren rond de 10 procent. En die van Thuisafgehaald.nl ligt al jaren iets onder de 30 procent. Beide platformen boeken geen winst op het vlak van bekendheid, maar het gebruik ervan neemt wel iets toe. Hetzelfde geldt - in iets mindere mate – ook voor uitleenplatform Peerby en autodeeldienst MyWheels. Genoemde voorbeelden zijn allemaal zeer uiteenlopende platformen, dus wat zegt dit nu eigenlijk over de deeleconomie als geheel?
Vroeg of laat wordt delen commercieel
Ten eerste lijkt het er sterk op dat de échte groei toch vooral in de commerciële platformen zit. De grootste platformen, waarvan je je kunt afvragen of ze eigenlijk wel echt tot de deeleconomie behoren, zijn sinds jaar en dag Marktplaats.nl en Bol.com (tweedehands). Allebei grote marktpartijen met navenante marketingbudgetten om hun platformen te laten groeien.
Top 3 redenen om autodiensten te gebruiken:
Goedkoop (53%)
Snel geregeld (49%)
Gemakkelijk in gebruik (48%)
Top 3 redenen om autodiensten niet te gebruiken:
Ik heb al een auto (61%)
Het kost me te veel tijd (11%)
Ik weet niet hoe het werkt (8%)
De sterkste groei in gebruik zit bovendien in platformen met een commercieel doel, zoals Uber en Airbnb. Deze platformen zijn in eerste instantie mogelijk begonnen met een nobel doel, namelijk het beschikbaar stellen van je luchtbed of auto aan mensen die er op een goedkope en makkelijke manier gebruik van kunnen maken. Maar inmiddels hebben we het over twee grote, commerciële bedrijven met miljarden euro’s aan beurswaarde.
De kernwoorden voor toegevoegde waarde zijn goedkoop, snel en gemakkelijk
Voor consumenten hoeft het commerciële aspect overigens geen belemmering te vormen. Idealistische motieven spelen meestal een beperkte rol in de motivatie om platformen te gebruiken. Autodiensten zoals Uber en SnappCar worden vooral gebruikt ze goedkoop zijn, snel en gemakkelijk in gebruik. Milieuoverwegingen spelen hierbij nauwelijks een rol (zie kader ‘Motieven gebruik autodiensten’).
Consumenten die deze autodiensten niet gebruiken, geven als reden vaak aan dat ze al een auto hebben. Voor hen voorzien de platformen niet in een behoefte. Dit raakt aan de kernmotieven van de deeleconomie. Een platform moet toegevoegde waarde hebben voor de consument, al dan niet in financieel opzicht, en daarnaast snel en gemakkelijk te gebruiken zijn. De platformen die daar het beste in slagen, zijn de platformen die hun idealistische veren inmiddels hebben afgeschud én het geld hebben binnengehaald om hun apps en websites te perfectioneren.
Digitaal delen is niet voor iedereen
Een derde conclusie is dat de deeleconomie vooralsnog voorbehouden blijft aan een relatief beperkt deel van de samenleving. Hoewel er sprake is van groei en we vast niet alle deeleconomie-initiatieven in onze onderzoeken hebben meegenomen, is de deeleconomie allesbehalve mainstream te noemen. Dit wordt duidelijk als we de profielen bekijken van consumenten die wel en niet gebruikmaken van één of meerdere platformen.
Onder 65-plussers is de adoptie van internet inmiddels ruimschoots voltooid, maar deze groep weet de weg naar de diverse platformen nog maar mondjesmaat te vinden. Ook zien we dat niet-werkenden er relatief weinig gebruik van maken, terwijl dit juist consumenten zijn die baat zouden kunnen hebben bij het delen van goederen, woonruimte en transportmiddelen.
Wat voor mensen maken dan wel gebruik van de deeleconomie? Meer dan de helft is hoog opgeleid en bestaat vooral uit twintigers en dertigers. Van de hoogopgeleide twintigers maakt bijvoorbeeld een derde gebruik van één of meer platformen.
Hoe intensiever iemand gebruikmaakt van de diverse platformen, des te groter is de kans dat we te maken hebben met een hoogopgeleide man van tussen de 20 en 40 jaar oud.
Technologie enthousiasmeert gebruikers
De interesse in dergelijke platformen heeft echter niet alleen te maken met een bepaalde motivatie of sociaal-demografisch profiel. Gebruikers van de deeleconomie kenmerken zich ook door een sterke affiniteit met technologie. Zo geeft tweederde van de gebruikers aan dat ‘nieuwe technologieën hen enthousiast maken’. Een relatief grote groep is er bovendien van overtuigd dat ‘nieuwe technologieën ons leven beter maken’. Met name gebruikers van Airbnb onderscheiden zich door het omarmen van nieuwe technologieën.
Los van het technologische aspect, motiveert ook de sociale component. Dat zien we terug in het relatief intensieve gebruik van sociale media binnen deze groep. Niet alleen de ‘usual suspects’ als YouTube, Twitter en LinkedIn, maar vooral kleinere sociale media als Tumblr en Foursquare. Per saldo is dit dus een groep van (early) adopters die nieuwe technologieën en nieuwe platformen in elk geval graag een keer uitprobeert.
Gebruikers platformen verschillen
Natuurlijk zijn de gebruikers van platformen niet zo makkelijk op één hoop te gooien. Zo zien we dat gebruikers van Catawiki zich wat vaker dan bij andere platformen in de leeftijdsgroep 65+ bevinden. Het veilingplatform trekt relatief weinig gebruikers tussen de 20 en 40 jaar.
Het tegenovergestelde geldt voor Airbnb en Uber. Zes op de tien gebruikers is tussen de 20 en 40 jaar oud. Bij deze twee platformen valt verder op dat de gebruikers nog vaker dan gemiddeld hoog opgeleid zijn.
Platformen die zich vooral richten op gemak, zoals Thuisafgehaald, worden veelal gebruikt door jonge, werkende consumenten. Hobbygerichte platformen, zoals Etsy, Catawiki en Marktplaats, worden relatief vaak gebruikt door niet-werkenden en/of gepensioneerden.
Sinds 2014 voert Newcom Research & Consultancy jaarlijks onderzoek uit naar de adoptie, bekendheid en gebruik van sociale initiatieven. Hierbij gaat het om online platformen die samen vaak de ‘deeleconomie’ genoemd worden. Naast de vragen over deze platformen worden er ook vragen voorgelegd die te maken hebben met de adoptie van nieuwe technologieën in zijn algemeenheid, de bescherming van persoonlijke gegevens en (angst voor) het gebruik van big data en andere privacygerelateerde zaken.
In januari 2018 werden in totaal 3125 respondenten vanaf 15 jaar ondervraagd via een online vragenlijst. De respondenten maakten deel uit van diverse onderzoekspanels en zijn per e-mail uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd en provincie en zodoende representatief voor Nederlanders van 15 jaar en ouder.
Newcom heeft in totaal 11 platformen voorgelegd aan de respondenten: Peerby.nl, 1%Club, Thuisafgehaald, Catawiki, Airbnb, Marktplaats, Bol.com (onderdeel Tweedehands spullen), Etsy, Uber, SnappCar en MyWheels. Als het gaat over ‘gebruikers’ is de definitie: gebruikt op dit moment één of meer platformen uit dit rijtje, uitgezonderd Marktplaats en Bol.com (onderdeel Tweedehands spullen).
Beeld: Wikimedia Commons
