'De volgende stap in digital kan niet zonder herbezinning'

En toen, in 1994, werd er een nieuw perspectief geboren. Het was het internet dat zijn ogen opendeed. – Eerst nog als een couveusekindje, nauwelijks in staat om zelfstandig te ademen.

Wie hier in de zaal heeft er nog een herinnering aan dat eerste contact met een mens aan de andere kant van de planeet? – Chatten met iemand in Singapore, op een monochroom beeldscherm met een groen blinkende cursor?

Het was magie. We realiseren ons dat vandaag niet meer, maar er ging een doos van Pandora open. Niet zozeer in direct beschikbare mogelijkheden, want we browsden in Mosaic via een analoge inbelverbinding. Maar wel in verbeeldingskracht. – Als dit kon, dan kon alles.

Wij zijn, zoals we hier staan, als volwassen beroepsgroep, de erfgenamen van een stel héél onvolwassen types. Rebellen met een droom. Hippies met een plan om de wereld te veranderen. We hebben ons geloof in verandering jarenlang geïnvesteerd in mensen zoals de toen nog nauwelijks post-puberale Mark Zuckerberg.

Ze brachten ons ideeën die over een andere, nieuwe wereld gingen. Een wereld met gratis internet diensten. Een wereld van delen. Een wereld van verbinding. Een wereld van transparantie. – Vanwege die ideeën hebben we ze ons vertrouwen gegeven.

Als we Facebook en Google en Amazon hun gang zouden laten gaan, dan zouden de oude machtsblokken vermorzeld worden. Zodat de nieuwe wereld een kans zou krijgen. Niets minder dan een revolutie, verwachtten we ervan. En niet alleen zouden we allermaal veel vrijer zijn, we zouden en passant de samenleving eerlijker, opener en duurzamer maken.

Vandaag is het zover. We hebben ze hun gang laten gaan. En ze zíjn de nieuwe wereldorde. Jullie hebben denk ik wel door dat het stukje over hoop en wereldvrede straks pas komt. Ik ben nu bij het hoofdstuk ‘teleurstelling’.

Want we moeten eerlijk zijn. Het is allemaal prachtig, die naadloze digitale wereld die wij elke dag aan onze opdrachtgevers beloven. Maar het is niet geworden wat we ervan verwacht hadden.

Zelfs de verwekker van het Internet, Sir Tim Berners-Lee, heeft inmiddels afstand genomen van zijn kindje. Dertig jaar oud was het World Wide Web, toen hij een open brief publiceerde. Een academisch, egalitair, open systeem – dat was de toekomst die hij voor zich had gezien. 

Maar inmiddels woekeren de algoritmes. Inmiddels – zeggen sommigen – dient het web niet ons, maar dienen wij het web. Waar we vroeger het idee hadden dat we door Big Oil en Big Tobacco gemanipuleerd werden, hebben we nu als individu de macht van Big Data tegenover ons. De startups van wie we de grote ommezwaai verwacht hadden, zijn zelf groter en machtiger en onverzettelijker geworden, dan de voorgangers die ze verkruimeld hebben. Ze doen het precies zoals Exxon en IBM vroeger: elke veelbelovende beweging in de markt kopen ze op, de rest drukken ze weg. En zo zijn de uitdagers van de macht zelf de fat cats geworden.

Maar.

Ik heb goed nieuws. Over hoop, en verandering en over wereldvrede, zelfs. We hebben het vandaag, op de vijfde ‘Dutch Digital Day’, niet voor niks over ‘ethiek en digitaal’. Want de volgende stap in de ontwikkeling van de digitale wereld, kán niet zonder een herbezinning.

Bovendien: ik sta hier tegenover jullie. Een uitgelezen groep prachtige mensen in misschien wel het meest digitaal savvy land op de planeet. Dus ik voorspel dat hier vandaag aanwezig, de nieuwe uitdagers staan. En ik voel tijdens de gesprekken die ik voer met onze leden, dat er een behoefte is om het beter te doen. Er broeit iets.

Er broeit de ongeduldige neiging om het beter te gaan doen. – Met de klant, en een betere wereld voor die klant, écht in het centrum. Er broeit een generatie die geen praatjes meer koopt, en ze dus ook zelf niet meer verkopen wil. Ik durf te geloven en te hopen, omdat ik bij onze leden de jonge garde zie dringen om de ruimte te krijgen. Van jullie moeten we het hebben!

Ik citeer Sir Tim Berners-Lee:

“The web is for everyone and collectively we hold the power to change it. It won’t be easy. But if we dream a little and work a lot, we can get the web we want.”