Kunstmatige intelligentie: een wedloop tussen mens en machine?

De ontwikkeling van AI en verwante technieken gaat in rap tempo en is al in veel aspecten van ons leven ingeburgerd. Denk hierbij aan zoekmachines, robotstofzuigers en gezichtsherkenning. Maar de kansen en mogelijkheden gaan veel verder dan dat. Zo kan AI al worden ingezet om:

• gezondheidsrisico’s te identificeren,
• diagnoses en behandelingen tegen ziekten zoals kanker te verbeteren,
• sneller juridische informatie beschikbaar te stellen voor burgers.

Kortom, de mogelijkheden van AI zijn eindeloos. Het wordt gezien als belangrijke aanjager van economische groei en een middel om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden[i]. Ook spelen we onszelf vrij doordat machines ons werk uit handen nemen. Toch lijkt  juist daarin een groot risico voor de arbeidsmarkt en samenleving te schuilen.

Nieuwe banen en industrieën
De positieve aanname is dat automatisering helpt bij het verhogen van de productiviteit en dat er, hoewel er banen zullen verdwijnen, andere banen of industrieën zullen ontstaan. Uit onderzoek uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk blijkt dat parlementensleden grotendeels pro-automatisering zijn[ii]; de meerderheid gelooft dat het een positief effect zal hebben op de samenleving, de economie en de kwaliteit van leven.

Banenverlies onder laaggeschoolden
Ze moedigen aan dat bedrijven automatiseringstechnologieën blijven ontwikkelen en gebruiken. Toch erkennen ze de potentiële negatieve impact hiervan op de samenleving. Zij vrezen met name voor banenverlies onder laaggeschoolden. Door dit bijkomend sociale aspect wordt het een cruciaal reputatievraagstuk voor bedrijven die van plan zijn hun werk te automatiseren. Zo blijkt uit het onderzoek: automatiseer je als bedrijf te veel, dan verlies je zowel klanten als potentiële werknemers aan concurrenten die het aannemen van mensen als een sociale verantwoordelijkheid zien.

Veel bedrijven hebben tot dusver trainingsprogramma’s voor hun werknemers geïntroduceerd als antwoord op automatisering. Het doel: werknemers bijscholen, digitale vaardigheden aanleren en hun zelfverzekerdheid hierin verhogen. Toch moet het niet gezien worden als wondermiddel, zeker niet als je rekening houdt met de onzekere lange-termijn toekomst van de arbeidsmarkt. Deze inspanningen lijken daarmee zorgwekkend naïef; er zijn geen aanwijzingen dat het mogelijk is om miljoenen werknemers tot het gewenste niveau bij te scholen of dat er sowieso sprake is van genoeg werk.

Als banen als sneeuw voor de zon verdwijnen, zal de bezorgdheid onder het algemeen publiek ook toenemen. Zo bleek uit Ipsos’ onderzoek dat meer dan de helft van de ondervraagden denkt dat er de komende 15 jaar meer banen verloren zullen gaan door automatisering. De helft van de ondervraagden vond dat de overheid dit moet reguleren en was voorstander van quota’s op hoeveel mensen er minimaal bij een bedrijf moeten werken. Toch gaf ruim twee vijfde aan dat bedrijven door moeten gaan met het ontwikkelen en gebruiken van AI en robots om werk te automatiseren. Hoe valt dit te verklaren?  

Het antwoord zou kunnen liggen in de publieke onverschilligheid. Ze bekommeren zich er niet om of zijn onwetend over de impact van automatisering op banen. Hoewel ze de potentiële negatieve impact van automatisering erkennen, denkt de meerderheid niet dat het impact zal hebben op henzelf. Dit komt waarschijnlijk doordat ze simpelweg te weinig technologische kennis hebben om een coherente visie te vormen over de vraag of het voor hen belangrijk is of niet. Laat staan of ze zich er tegen moeten verzetten of het juist moeten steunen. Mede hierdoor blijft echte druk vanuit het publiek op overheden om AI te reguleren uit.

Als de Vierde Industriële Revolutie zich in dit tempo voortzet, zal er steeds meer gebruik worden gemaakt van geautomatiseerde technologieën. Om dit omslagpunt in goede banen te leiden en te voorkomen dat de klasse van “nuttelozen” ontstaat, is er vanuit verschillende hoeken actie vereist:

• Niet enkel focussen op de positieve uitkomsten, ook de potentiële risico’s moeten in acht genomen worden.
• Bedrijven moeten een actieve rol innemen en een samenhangende kijk creëren op wat automatisering betekent voor individuele bedrijven en hun personeel, alsmede een standpunt innemen over de impact op de hele branche.
• Beleidsmakers moeten een strategie ontwikkelen die op de potentieel transformerende impact van automatisering op economieën en samenlevingen inspeelt.

Medio 2019 is de deadline voor de Europese Commissie en worden de plannen voor acties vanuit overheden, bedrijven en kennisinstellingen rond AI gepresenteerd. Wij zijn benieuwd!

Dit artikel borduurt voort op de resultaten uit het whitepaper ‘AI, Automation and Corporate Reputation’. Download het whitepaper inclusief onderzoeksresultaten van de studie in het Verenigd Koninkrijk hier.

[i] Fiche 3: Gecoördineerd actieplan Kunstmatige Intelligentie (AI) voor Europa.
[ii] Ipsos’ tweejaarlijkse Corporate Reputation's enquête onder parlementsleden maakt deel uit van het Key Influencer Tracking-programma; regulier onderzoek onder invloedrijke doelgroepen, waaronder Britse parlementariërs en journalisten.