Door Aniek Schmal, Hibou
Nederland staat aan de vooravond van de grootste hervorming van het pensioenstelsel, na tien jaar steggelen van werkgevers, vakbonden en politiek Den Haag. Er is nog geen ingangsdatum vastgelegd en de rekensom waarmee de 1500 miljard euro aan opgebouwd vermogen opnieuw wordt verdeeld onder miljoenen Nederlanders is ook nog niet volledig gekraakt.
Drie enorme onzekerheden blijven opspelen, berichtte Trouw vorige week: achterhaalde modellen, de financiële positie van fondsen en bezwaren van pensioendeelnemers waarvan niemand weet wat er gaat gebeuren in de komende jaren.
Dat alles speelt zich af tegen de achtergrond van een historisch laag vertrouwen in de politiek en pensioenen onder met name ouderen, wiens pensioen al twaalf jaar lang niet geïndexeerd is.
Daarnaast voegen onderwerpen als beleggen in de fossiele industrie, stijgende marktrentes en een almaar groter wordende groep zzp’ers nog meer complexiteit toe. Fondsen en hun uitvoerders hebben dus een flinke kluif voor zich liggen.
Bepalend zal zijn hoe zij communiceren naar hun deelnemers. Wat is dan het vertrekpunt? Om daar meer licht op te laten schijnen, heeft Hibou met Virtus onderzocht wat het sentiment online is. Daar komen interessante conclusies uit.
Online is 84% negatief over nieuwe stelsel
Bedrijven en organisaties zetten sociale media veelvuldig in voor communicatie en campagnes. Consumenten laten op hun beurt online veel sporen na. Daarom is onderzocht wat pensioenfondsen kunnen leren van duizenden online conversaties tussen Nederlanders.
Daaruit blijkt dat Nederlanders open en vocaal zijn over hun zorgen, uitdagingen en persoonlijke situatie. Ervaringen en meningen worden veelvuldig en ongevraagd gedeeld op Twitter, Facebook, LinkedIn, fora en blogs.
In totaal leverde dat voor het onderwerpen pensioenen 28 duizend berichten op, verdeeld over de volgende tien hot topics:
Hoe groter de bol, hoe meer verkeer er over dat topic terug te vinden is. Onderwerpen die dicht bij elkaar liggen zoals ‘eigen inleg bij werkgever’ en ‘pensioenbeleggen’ worden het vaakst gezamenlijk online besproken. Wat opvalt is dat het nieuwe pensioenstelsel het grootste thema, maar ook bijna stand alone is, met als enige de ‘Nederlandse pensioenpot’ dichtbij. Verder in de data duikend, zijn er drie belangrijke lessen te leren.
Topics 1 tm 4: Verandering roept weerstand op
Oude schoenen gooi je niet weg voordat je nieuwe hebt, maar bij aanblik van een nieuw paar willen Nederlanders niet van hun afgetrapte stappers af. Het nieuwe pensioenstelsel legt het af tegen het oude, terwijl juist daar veel onvrede over bestond.
Het beroemde ‘onbekend maakt onbemind’ lijkt dus van toepassing hier. Mensen zijn vooral boos en bang. Is een nieuw stelsel echt nodig? Er is veel onbegrip over de noodzaak van hervorming en nu de marktrente eindelijk weer omhooggaat, lijkt het toch niet nodig om te veranderen?
Waar ook zorgen over bestaan is wie bij de kosten van hervormen wordt neergelegd. De belastingbetaler moet bloeden voor een verandering die men niet lijkt te willen. Tot slot zijn er zorgen over de haalbaarheid vanwege grote individuele verschillen. De groep die straks te weinig heeft opgebouwd, worden die gecompenseerd?
Topics 5,6,7 en 9: Eigen koopkracht leidend. Vragen over inleg, beleggen en indexaties
Over het algemeen wordt het Nederlandse pensioensysteem als extreem ingewikkeld en onduidelijk ervaren, maar Nederlanders roeren zich online vooral door vragen te stellen over relatief eenvoudige onderwerpen zoals indexatie of dekkingsgraden. De kennis van de gemiddelde Nederlander over het pensioenstelsel en de eigen pensioenregeling is daarom het best te begrijpen als ‘what’s in it for me?’. Nederlanders die online iets posten doen dat met in het achterhoofd: wat raakt mijn portemonnee direct?
Keer op keer duiken dezelfde misvattingen over pensioenen op. Zo blijft het idee terugkomen dat Nederlanders voor iedere ingelegde euro minder dan een euro terugkrijgen. Dat is een hardnekkige mythe, ondanks alle beschikbare informatie over pensioenopbouw op lange termijn die ontstaat door rendement op rendement te stapelen. Ook hierin zie je terug dat het eigen koopkrachtplaatje leidend is.
Een andere misvatting is dat we nu hervormen omdat ‘babyboomers alles hebben leeggeroofd’. Wat we ook zien, is dat er veel geschreven wordt over ‘loskomen van het systeem’ door zelf te sparen en beleggen. Er is bijvoorbeeld veel tractie over de Fire-beweging (Financial Independent, Retire Early).
Topic 10: Betutteling zzp´er
In Nederland zijn er ruim een miljoen zzp’ers en zij zijn als zelfstandige verantwoordelijk voor hun eigen pensioenopbouw. In het nieuwe stelsel komt er een verplichte deelname van zzp’s; zij moeten deelnemen aan pensioenopbouw via een fonds.
Het sentiment van de zzp´er is hierdoor online vrijwel uitsluitend negatief. Ze willen zelf beslissen over hun pensioen en hun vrijheid behouden. Zzp’s zien ook geen noodzaak om te veranderen, omdat ze vinden dat ze zelf prima sparen. Het valt bijvoorbeeld helemaal niet goed dat A.S.R. al bezig is met het afschaffen van de Zzp-pensioenregeling.
Doelgroep online: veel jonge (maar ook oude), boze mannen
Groot verschil tussen Twitter en fora
Op Twitter is vooral heel veel boosheid en onbegrip te vinden. Mensen snappen niet wat er staat te gebeuren met het nieuwe pensioenstelsel, maar denken wel dat ze benadeeld gaan worden. Negativiteit overheerst.
Op forums is het sentiment heel anders. Hier wordt veel dieper ingegaan op alles met betrekking tot het pensioen en wordt het nieuwe stelsel ook als ‘een logische stap’ gezien. Hier zijn vooral veel vragen over de verschillen en overeenkomsten tussen het huidige en nieuwe stelsel. Vragen zoals: wat is het effect van de rentestijging? Hoe zit het met indexeren? Wat gaat er gebeuren met de DC-staffels en komt er compensatie voor mensen die door de hervormingen hun pensioenuitkering zien dalen?
Wat kunnen fondsen hiermee?
Communicatieafdelingen kunnen van social media-onderzoek leren wat de toon en het sentiment is van Nederlanders. In dit geval gaat het over pensioen, maar andere veelbesproken onderwerpen zijn de huizenmarkt, de zorg, beleggen, vuurwerk en alles over het huishoudboekje.
Het is cruciaal om met dit soort insights stakeholders beter te leren begrijpen. Pensioenfondsen moeten begrijpen dat hun stakeholders invloed hebben op het debat over de belangrijke thema’s en issues binnen de pensioenmarkt. Ook is het belangrijk om naar de positie te kijken die stakeholders innemen in het debat, om vervolgens de interactie aan te gaan met zowel medestanders als opponenten binnen het stakerholdermanagementbeleid.
Om goed te begrijpen wat Nederlanders zeggen en denken, zouden organisaties elk kwartaal op sociale media hun oor te luisteren moeten leggen. Zodoende verschaffen zij zich meer inzicht over zichzelf, in de markt en brengen zij de concurrentie beter in kaart.
Frank Peters van Virtus Communications: 'Veel beleid en communicatie komt tot stand zonder daarbij het perspectief van de omgeving te betrekken. Dat maakt dat vaak relevantie mist en niet voldaan wordt aan de verwachtingen van de stakeholders op wie de campagnes zich richten. Dat is doodzonde van de geïnvesteerde tijd en budgetten. Het is cruciaal op zoek te gaan naar de insights en van daaruit communicatie te ontwikkelen. Het zoeken van interactie met omgeving moet daarin altijd een belangrijke plaats krijgen, omdat de tijd van louter zenden gewoon voorbij is. Ken je stakeholders en zet ze centraal in jouw communicatieaanpak, zeker op een low interest en lastig te begrijpen onderwerp als pensioenen. Effectieve communicatie start altijd met luisteren.'
Aniek Schmal is hoofdonderzoeker bij Hibou
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!