Het was ergens begin van deze eeuw. Bij het Journaal probeerden we complexe issues te vertalen in heldere onderwerpen. (Dat is overigens iets anders dan in simplistische verhaaltjes.)
Een van de onderwerpen met een grote mate van abstractie was ‘Brussel’. De invloed op ons dagelijks leven, in allerlei grote en kleinere zaken. Die was vooral onopgemerkt gebleven, maar had zich overal genesteld, net onder de oppervlakte. Een soort virus, dat niemand nog echt had ontdekt maar dat overal was binnengeslopen. Niet vanuit kwaadaardige motieven – ik geloof niet dat virussen in termen van goed en kwaad denken – maar omdat ze dat nu eenmaal doen, overal
binnensluipen.
Brussels gedraaid
De gehaktbal. Dat werd het Journaal-onderwerp. Of we wel wisten dat onze puur-Nederlandse gehaktbal onderwerp was van Brusselse regelgeving? Dat Brussel had vastgesteld wat erin moest, en wat niet? En hoe hij vervolgens gedraaid moest worden?
Toen, aan het begin van de eeuw dus, zagen we dat vooral als een vér doorgevoerde vorm van bureaucratische regelgeving. Misschien zelfs wel bedillerige bemoeizucht. Maar we gaven ze nog het voordeel van de twijfel. Het was immers vast goed bedoeld, dachten we. Je weet maar nooit wat er gebeurt als de slager niet eerst namens Brussel z’n handen wast in door Brussel bevolen onschuld. Met door Brussel goedgekeurde zeep.
Gewoon, tégen
Maar toen werd het juni 2016 en stemden de Britten tegen de EU. Ze waren de kennelijke bemoeizucht met hun fish and chips en politiek beu. Wilden de grens dicht voor al dat enge Oost-Europese volk en de vluchtelingen daarachter. En zeiden vooral –en dat lijkt mij de essentie – ‘nee’ tegen de elites, hun werkelijkheid, de compromissen, de redelijkheid zoals die in de hoofdsteden word gedefinieerd. Tegen de banken en de globalisering, tegen de bedrijven, de grensoverschrijdende markten. Tegen de complexe werkelijkheid.
Dat is het verontrustende. Het is geen stem voor een samenhangend wereldbeeld, waarin landen samenwerken in grotere eenheden van allerlei aard, daarbij een deel van hun soevereiniteit inleverend voor een groter goed. Het is, gewoon, tégen. Het is de Britse variant op de muur die Trump op de grens met Mexico wil bouwen.
Kan niet? Zullen we wel eens zien, zegt de meerderheid. Got it now?
Snedigheidjes en spindoctors
Wat me zorgen baart: de bestuurders, de elites, hebben geen verhaal meer, kennelijk. Cameron niet. Rutte, Samsom, Asscher niet. Het is niet meer genoeg, een snelle tweet, een ‘post’ op Facebook, een handigheidje van een spindoctor, een snedigheidje in de Tweede Kamer.
Het enige wat de elites nog lijken te hebben, is de suggestie van hel en verdoemenis, die over ons komen als de burgers anders stemmen dan zij op prijs stellen. Dus stemmen de burgers anders. Zeker zolang die elites niet een andere taal gaan spreken en vooral een ander gedrag gaan vertonen, en dat menen.
Ondertussen mijn excuses. Voor dat onderwerp van toen. Voor die populistische gehaktbal waarmee het kennelijk allemaal begon.
