Toen het Rijksmuseum in 2013 heropende, was er serieus bezorgdheid of het publiek de weg naar het museum na tien jaar verbouwing nog wel zou vinden. Die zorg betrof niet zozeer de cultuurliefhebbers; die weten wat er is te halen in het Rijks. Maar voor het grote publiek is dit totaal anders.
Uit onderzoek bleek een imagoprobleem. 'Saai', 'stoffig', 'duur' en 'afstandelijk', zijn veelgehoorde associaties.
Het Rijksmuseum besloot tot een even drastische als creatieve benadering. En wel door als eerste museum ter wereld de volledige collectie in digitale vorm beschikbaar te stellen op de website. Ze noemden het Rijksstudio. 250.000 kunstwerken zijn inmiddels ingescand. Gratis en voor niets en in hoge resolutie. Iedereen mag er mee doen wat hij wil. Het Rijksmuseum oogstte met dit initiatief niet alleen wereldwijd veel waardering doordat het kunst naar de massa brengt, het slaagde er ook in de betrokkenheid (‘engagement’) van het publiek bij kunst te vergroten.
Tijdens het Adobe Symposium, vandaag in Eye Amsterdam, waren Martijn Pronk, head of Digital, en Linda Volkers, marketingmanager, aanwezig om hun ervaringen te delen.
User generated museum
Op de website kan je je eigen studio maken met verrassende thema’s en onverwachte beelden uit de collectie van het Rijksmuseum. Iedereen kan zijn eigen Rijksstudio hier aan toevoegen en zo een privé-kunstcollectie beheren. Pronk sprak in dit verband van een 'user generated museum'. ‘Zoals met Airbnb iedereen een hotelmanager kan zijn, maakt Rijksstudio van iedereen een museumdirecteur.’
Verrassende invalshoeken
Kunst ervaren is niet langer passief, mensen maken hun eigen keuzes. Vaak vanuit verrassende invalshoeken. Zo heeft een van de gebruikers een collectie aangelegd met alleen linker benedenhoeken van schilderijen. En een andere gebruiker beheert een verzameling schilderijen met katten. Volkers: ‘We wisten niet dat we zoveel katten in onze collectie hadden.’
Door het publiek eigenaar te maken over de collectie, wordt de betrokkenheid bij kunst vergroot. Maar Rijksstudio gaat nog een stap verder, door toe te staan dat mensen objecten opnieuw gebruiken. Volkers: ‘Reproducties en remixen van kunst kunnen oude meester nieuwe betekenis geven en kunstuitingen relevant houden in deze tijd.’
In de duo-presentatie kwamen inspirerende voorbeelden voorbij. Zoals deze bloemstilleven-tattoo, van Droog Design.
Tatoeage ontworpen door Droog Design. Detail van Stilleven met bloemen in een glazen vaas, Jan Davidszn. De Heem en Rachel Ruysch, 17de-eeuw. Collectie van het Rijksmuseum
Ronduit spectaculair is de videoclip die Christian Borstlap maakte, waarin 211 kunstwerken uit het museum zijn verwerkt en in een nieuwe context geplaatst.
Niet alleen designers gingen met de kunst aan de slag. Ook commercie mag knutselen met kunst uit het Rijks. De afgelopen jaren heeft dat al een paar interessante resultaten opgeleverd.
Heineken pakte de handschoen op met Amsterdam Originals: bierflessen met iconische schilderijen uit het museum, zoals een zelfportret van Rembrandt.
Volkswagen Bedrijfswagens liet VW-busjes beschilderen met een kunstzinnige print. Een actie die was bedoeld ter opsluistering van de heropening van het museum, maar die veel spontane vraag opleverde vanuit de markt.
Bekend is uiteraard de samenwerking met Albert Heijn. Onder het motto 'Rijks aan Tafel' werden zestien kunstwerken gereproduceerd op zuivelverpakkingen, met als doel aan de keukentafel een discussie over kunst te entameren.
Wat levert dit nu op?
Het aantal objecten in Rijksstudio groeit gestaag en ook het publiek heeft Rijksstudio gevonden. ‘Door kunst op een laagdrempelige manier weg te geven, bereiken we een publiek dat we anders niet binnen krijgen. Daarbij laten we het publiek op een ander niveau kunst ervaren, door toe te staan dat ze er actief mee bezig gaan, wat de engagement verhoogt,’ zei Volkers, die constateerde dat toonaangevende musea als het British Museum en The Met het voorbeeld van het Rijksmuseum volgen door hun collecties open te stellen.
Of dit ook zorgt voor conversie in de vorm van nieuwe bezoekers, kon ze niet keihard bevestigen. Wel signaleert Volkers (op basis van enquêtes) een groei met 31% van bezoekers die het Rijksmuseum voor de eerste keer zeggen te bezoeken. ‘Al we niet zeggen dat dit alleen dankzij Rijksstudio zijn gekomen. Maar het helpt zeker.’
Ook de kennis over de kunst in het museum is dankzij Rijksstudio toegenomen, verwacht Volkers. 'Voor de heropening wist net 50% van de Nederlandsers dat wij de Nachtwacht in onze collectie hebben. Ik weet zeker dat dit percentage nu veel hoger ligt.'
Internationale ontwerpwedstrijd
Voor de derde keer organiseert het Rijksmuseum de Rijksstudio Award. Met deze competitie nodigt het museum het publiek uit om zich te laten inspireren door de Rijksmuseumcollectie, beelden van de objecten te downloaden en te gebruiken voor een eigen kunstwerk. Iedereen kan meedoen met de competitie en elke interpretatie is toegestaan – design, kunstnijverheid, toegepaste kunst, mode, fotografie en video. Inzenden voor de Rijksstudio Award 2017 kan tot 15 januari 2017.
