Tekst: Job Hulsman
Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) gaat in de komende drie jaar een onderwijsprogramma ontwikkelen waarmee artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners in opleiding beteren leren communiceren met oudere patiënten.
Het onderwijsprogramma wordt ontwikkeld in samenwerking met partners uit Ierland, België, Italië, Slowakije en Duitsland en is bedoeld voor toekomstige zorgverleners in heel Europa. Daarnaast komt het programma beschikbaar als een reeks digitale colleges voor een breed publiek. Het onderwijs moet bijdragen een het verminderen van de problematiek rondom ouderen met beperkte gezondheidsvaardigheden. De subsidie is onderdeel van het Erasmus+ programma van de Europese Unie.
Miscommunicatie
Volgens UMCG-onderzoeker en projectleider Andrea de Winter blijkt uit onderzoek dat 30 tot 50 procent van de ouderen beperkte gezondheidsvaardigheden heeft.
Ouderen begrijpen doktersadviezen niet goed en volgen ze daardoor niet goed op, ze gebruiken medicijnen verkeerd omdat ze de bijsluiter niet goed kunnen lezen of begrijpen en hebben weinig algemene kennis over ziekte en gezondheid.
‘Communicatie is van cruciaal belang bij de omgang met ouderen met beperkte gezondheidsvaardigheden,’ zegt De Winter.
Ze benadrukt dat miscommunicatie in de zorg soms verregaande gevolgen kan hebben.
‘Ik ken een voorbeeld van een mevrouw op leeftijd met diabetes die bij thuiskomst na een ziekenhuisopname dacht dat ze genezen was. Ze pakte haar leventje weer op, terwijl ze eigenlijk moest starten met de behandeling.
‘Een zorgverlener kan informatie heel duidelijk overbrengen op de patiënt, maar dat betekent niet automatisch dat informatie ook binnenkomt of blijft hangen. Het versterken van communicatieve vaardigheden van toekomstige zorgverleners zal bijdragen aan het verbeteren van de zorg voor deze ouderen.’
Grotere rol voor communicatie
Communicatie met ouderen in de zorg is een actueel onderwerp. Het aantal ouderen neemt toe en zorg vindt steeds vaker thuis plaats.
De Winter: ‘In de zorg wordt steeds meer gevraagd van patiënten en hun directe omgeving. We brengen minder nachten door in het ziekenhuis en mogen sneller naar huis. Dat betekent automatisch een grotere rol voor communicatie. Zeker voor iemand die al snel naar huis mag, is het van belangrijk dat instructies en voorschriften goed worden opgevolgd. Daarmee is communicatie een belangrijker onderdeel geworden van de behandeling.’
Het onderwijsprogramma zal voor een deel gericht worden op bewustwording en vaardigheden van toekomstige zorgverleners.
De Winter: ‘De signalering van beperkte gezondheidsvaardigheden is een belangrijke eerste stap.’
Aan de hand van een zogenaamde teach back-methode zullen de zorgverleners daarnaast leren om te toetsen in hoeverre een advies of voorschrift ook echt begrepen is. ‘We willen zorgverleners praktische handvatten en tools aanrijken om met het onderwerp aan de slag te gaan. Zo kan gezamenlijke besluitvorming in sommige gevallen helpen om therapietrouw van patiënten te bevorderen. Het doel is om de communicatie beter aan te laten sluiten bij de patiënt,’ aldus De Winter.
Betuttelend
Arjan in ’t Veld, oprichter van Bureau Vijftig, een communicatiebureau gespecialiseerd in communicatie met ouderen, adviseert de projectgroep om in ieder geval aandacht te besteden aan de tone of voice.
‘Communicatie met ouderen is vaak betuttelend,’ zegt hij. ‘Dat zorgt voor een tegenreactie, waardoor informatie niet opgeslagen wordt door ouderen. Het is de kunst om in gewone mensentaal te communiceren. Niet te simpel en niet te veel jargon. Ouderen willen op hun eigen niveau behandeld worden.’
Volgens In ’t Veld is het bovendien een misverstand dat ouderen één doelgroep zijn.
‘Op een of andere manier hebben we sterk de neiging om alle ouderen op één hoop te gooien. Maar de wat hogere leeftijd is eigenlijk de enige overeenkomst binnen die groep. Generaliseren is een slecht idee, zoals eigenlijk altijd bij communicatie. Het is slimmer om goed te kijken naar de oorsprong van de beperkte gezondheidsvaardigheid en daarbinnen te segmenteren. Bij de ene groep kan beperkte digitale kennis de oorzaak zijn, terwijl een andere groep misschien lager opgeleid is.’
Beeld: ra2studio / 123RF Stockfoto
