‘Vroeger, toen kraaiden de hanen nog. Tegenwoordig gapen ze alleen nog maar, zei de dove.’ Zo begint het onderzoek Stabiele beelden van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM: november 2016).
Het onderzoek bewijst dat feitelijke veranderingen en de manier waarop mensen ergens over denken niet altijd gelijke tred houden. Neem verkeer en vervoer. Ondanks tal van innovaties zoals navigatiesystemen, ontwikkelingen als elektrisch vervoer en maatschappelijke trends als de deeleconomie is er sinds 2005 bitter weinig veranderd in de beleving van en beeldvorming over de auto, de fiets en het openbaar vervoer.
Onversneden kritisch
Nederlanders oordelen iets positiever over het openbaar vervoer, maar de meerderheid blijft terughoudend over het gebruik ervan. Al Gore, hogere punctualiteit, meer comfort en nieuwe treinen ten spijt.
Wat vooral opvalt, is dat de groep mensen die nooit gebruikmaken van het openbaar vervoer onverminderd negatief blijft. Zie hier de maatschappelijke echo box in de praktijk. Al jaren niet meer op een station geweest, nooit last gehad van vertraging of een uitgevallen trein en toch onversneden kritisch blijven.
Hoogst ongemakkelijk
De wereld om ons heen verandert als een dolle, maar een mening bijstellen gaat tergend langzaam. Als in 2016 één ding opviel, dan is het wel hoe moeilijk het is om open te staan voor de mening van een ander. Ik beperk de opsomming tot de Zwarte Piet-discussie, het Oekraïne-referendum, Brexit en Trump. De toonhoogte, het volume en het openlijk flirten met geweld nemen hoogst ongemakkelijke vormen aan. Juist bij botsende belangen is het zaak om te snappen wat de ander vindt en waarom. Maar daarvoor ontbreekt – zo moesten we in 2016 constateren – de oprechte interesse. Wat een directe oorzaak én gevolg is van een chronisch gebrek aan onderlinge verbondenheid.
Inclusiviteit
The Boston Consulting Group (BCG) presenteerde in november het rapport Inclusiviteit: in ieders belang. BCG verkent mogelijke oorzaken van het wij-zij-denken. Vooral de mate waarin onzekerheden en de kwaliteit van leven verdeeld zijn, verklaart de afnemende inclusiviteit. De toegenomen transparantie vergroot de verschillen tussen groepen uit, juist nu die in toenemende mate langs elkaar heen leven (‘horizontale verzuiling’). BCG verkent enkele wegen om inclusiviteit te vergroten, onder meer met een pleidooi aan het bedrijfsleven om zich ‘met passie en overtuigingskracht’ te mengen in het publieke debat om de zonzijde te belichten van die zaken waar veel mensen zich zorgen over maken.
Echte zorgen
Één ding is duidelijk: we staan aan het begin met het denken over inclusiviteit. Op weg naar 2017 blijven veel vragen over, ook voor communicatieprofessionals. Hoe breken we uit de echo box? Hoe gaan we om met nepnieuws? Hoe verbinden we groepen mensen echt? Waar baseert iemand zich op in een fact free society? Hoe nemen we onterechte zorgen weg en hoe lossen we echte zorgen op? Hoe communiceren we weer, of meer, all inclusive?
