Het jaar 2022 was turbulent. Een onvoorspelbare mix van voortdurende, groteske en ontwrichtende onzekerheden leidde tot wat de Britse historicus Adam Tooze heeft bestempeld als polycrisis: de publieke angst dat de samenleving wordt getroffen door neergang, omdat ontwikkelingen op verschillende fronten elkaar overlappen, versterken en versnellen.
Denk in willekeurige volgorde aan de Oekraïnecrisis, de klimaatcrisis, de koopkrachtcrisis, de bestuurscultuurcrisis, de gezagscrisis, de energiecrisis, de migratiecrisis, de geopolitieke crisis, de toeslagencrisis, de stikstofcrisis, de morele crisis, de arbeidsmarktcrisis, de jeugdzorgcrisis, de woningbouwcrisis, de zingevingscrisis en natuurlijk een alles overkoepelende vertrouwenscrisis.
Vlek op vlek, het geheel is nog gevaarlijker dan de som der delen. Het gevolg: de wereld is voor velen te ingewikkeld geworden. Als alles crisis wordt genoemd, ontbreekt uiteindelijk ieder gevoel van urgentie.
Beleidsmarketing
Het is niet vreemd dat de term crisis zo vaak in de mond wordt genomen. Na decennia van relatieve zekerheid leven we nu in een periode van grote maatschappelijke onrust. Zelden kwamen zoveel onvoorspelbaarheden bij elkaar als nu.
We leven in een tijd waarin van ons allemaal wordt gevraagd dat we ons leven drastisch aanpassen, zowel zakelijk als privé. De aarde is uitgeput, het einde van de menselijke soort dreigt als we ons niet sneller dan ooit aanpassen – lapmiddelen en noodverbanden helpen niet meer.
Geen wonder dat de term crisis te pas en te onpas wordt gebruikt. Anders organiseren, minder consumeren, fundamenteel veranderen, beter doen, meer perspectief vinden en slimmer samenwerken: dat krijg je niet voor elkaar als het urgentiebesef ontbreekt. Tegen die achtergrond is het logisch dat beleidsmakers, opinieleiders, de politiek en ook de journalistiek met enige hijgerigheid de kat de bel aanbinden om actie af te dwingen en middelen naar zich toe te trekken. If it bleeds, it leads: het uitvergroten van de crisis als beleidsmarketing. Het is zelfs sjiek geworden om kleinerend over hoop te doen.
Terug naar normaal
Begrijp me niet verkeerd: er is in de moderne geschiedenis geen situatie geweest waarin zoveel problemen tegelijkertijd op tafel liggen. Sommige fundamentele wereldproblemen – neem het klimaatvraagstuk – worden terecht als crisis benoemd. Maar afgelopen jaar werd het woord crisis zo snel, zo gemakkelijk en zo vaak clichématig gebruikt, dat het begrip is uitgehold.
Alle communicatie heet opeens crisiscommunicatie en alle management heet opeens crisismanagement, met alle gevolgen van dien. Zo zijn de stikstof, migratie- en woningmarktcrisis gewoon een opeenstapeling van beleidsproblemen. Als elk vraagstuk als een kantelpunt in de geschiedenis wordt bestempeld, krijgt pessimisme alle ruimte.
Als je gelooft dat geen enkele fout mag worden gemaakt, geloof je dat bij het minste of geringste incident de wereld vergaat. De moed zakt in de schoenen, met alle symptomen van dien: risicoaversie, apathie en analyseverlamming. Wie alle problemen op een hoop gooit door alles een crisis te noemen, heeft de hoop al opgegeven. Het veelvuldig gebruik van het woord crisis is nuchter beschouwd onverstandig als je de weg terug naar normaal wilt vinden. Als je alles tot crisis bestempelt, wordt de schade evenredig groot. Dus laten we afscheid nemen van de reflex om alles tot dramatiseren, want dan verval je in cynisme.
Brevet van onvermogen
Want laten we wel zijn: ons voortbestaan staat niet bij iedere onvoorspelbaarheid ter discussie. De mens past zich al duizenden jaren aan en zal dat blijven doen. Laten we daarom zuinig zijn met teveel doemdenken. Het leven is niet voorspelbaar. Wie alles een crisis noemt, ontslaat zichzelf van de verantwoordelijkheid om aan een oplossing te werken. Kritisch beschouwd is het veelvuldig gebruik van het c-woord zelfs een brevet van onvermogen, want je zet jezelf in de rol van slachtoffer. Politici, bestuurders, CEO’s, ondernemers en hun communicatieprofessionals komen niet verder als ze problemen alleen maar opblazen en geen werk maken van de lessen die uit het verleden zijn te trekken. Keep calm & carry on. We zijn tot veel meer in staat dan we zelf denken, mits we tijdig de-escaleren.
Wees zuinig
Al met al ligt er in de verse actualiteit van 2023 een uitdaging voor het communicatievak: wees zuinig het gebruik van het woord crisis. Noem het gewoon een vraagstuk, een dreiging, een complexe afweging, een onvoorziene omstandigheid, een issue, een lastige situatie, een duivels dilemma, een wicked problem, een uitdaging (voor ondernemers), een transitie of een veranderopgave (voor ambtenaren). Eufemistisch of niet: als je crisiscommunicatie gewoon communicatie noemt en crisismanagement weer gewoon management, ga je ook sneller weer back to normal. Op een weerbaar 2023 voor iedereen.
Paul Stamsnijder, founding partner Reputatiegroep
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!