Nieuw politiek systeem voor een beter imago

Niet alleen de coalitiepartners VVD en PvdA gaan gebukt onder een slecht imago. Het vertrouwen in ‘de hele politiek’ is en blijft laag, vertellen diverse opiniepeilingen ons. Nu moeten we ons niet verkijken op grillige opiniepeilingen. Maar met al die ‘vertrouwenscrises’ (banken, landen, euro, economie) én een politieke crisis omdat het kabinet onvoldoende doorzettingsmacht in de Eerste Kamer heeft en van deelakkoord naar deelakkoord met de meest wonderlijke combinatie van fracties strompelt, is er wel wat aan de hand. We zouden wel eens op een gevaarlijk kantelmoment naar nog aanzienlijk grotere politieke instabiliteit kunnen zitten. Dus hoe vinden we nu de weg naar meer stabiliteit, anders dan met alleen woorden en optimisme?

Duidelijkheid vóór verkiezingen
Wat het kabinet onmiddellijk kan verbeteren, is (tevoren!) duidelijk maken wat er aan bezuinigingsmaatregelen te verwachten zal zijn als de economische groei onverhoopt nóg meer mocht gaan tegenzitten. Welke groeperingen of beleidsterreinen moeten eventueel bij welk percentage krimp dan bloeden en in welke mate ongeveer?
Dan moet natuurlijk óók worden aangegeven wie er weer wat bij krijgen als de economie in gunstige zin omslaat, of sowieso groeit. Op die manier krijgen burgers, bedrijven en instellingen meer duidelijkheid waar zij zich op moeten instellen. Niets is zo verlammend als angstig afwachten.
Die lijn doortrekkend, zouden partijen zulke ‘eventuele maatregelen’ voortaan in hun partijprogramma’s moeten opnemen. Dus al vóór de verkiezingen duidelijkheid scheppen. Weer een stap verder is, dat meerdere partijen nog vóór de verkiezingen tot bedoelde eventualiteits-afspraken op hoofdlijnen weten te komen. Stembusakkoorden sluiten dus. Met de kandidaat-bewindslieden erbij !

Verkiezingen laten samenvallen

Maar dat lost het probleem van een mogelijke blokkering van kabinetsplannen door de Eerste Kamer nog altijd niet op. Een oplossing daarvoor is de Provinciale-Statenverkiezingen en de Tweede-Kamerverkiezingen voortaan (altijd, eventueel ook na een val van het kabinet!) op één en dezelfde dag te houden, zodat in beide kamers van het parlement uiteindelijk tenminste identieke meerderheden ontstaan. Maar dat vergt nogal wat tijd voo nieuwe wetgeving.
Start al bij de kabinetsformatie met deelakkoorden
Een oplossing is daarom misschien de volgende. Acceptéér dus maar dat we nu en in de komende regeerperioden geen grote partijen meer zullen hebben, hoogstens middelgrote, die elkaar en ook nog eens kleintjes nodig hebben voor een meerderheid.
Als het sterk uiteenlopen van ideologieën er voor de samenstelling van een regeringscoalitie toch niet toe doet – zie VVD en PvdA samenwerken – en het zoeken van wisselende meerderheden toch onvermijdelijk zal zijn, laat dat vormen van deelakkoorden voortaan dan al vanaf de kabinetsformatie de honorabele standaardsituatie worden!

Dat zou dan na verkiezingen ongeveer als volgt moeten.

Overlegronde 1. De leider van de dan grootste partij en dus beoogd premier vraagt ál zijn collega-fractievoorzitters: ‘Bent u het met mij eens, dat we de volgende financieel-economische en economische uitdagingen hebben, conform becijferingen van het CPB, de afspraken in de EU en gezien de indicaties van de financiële markten?’. De fractieleiders die dit niet erkennen, laten door die ontkenning hun fractie wegvallen als deelnemer aan de kabinetsformatie.
Overlegronde 2. Vraag aan de resterende partijen: ‘Kunnen we een grootste gemene deler vinden van opvattingen waar en bij wie ombuigingen de komende vier jaar moeten neerslaan? En wie er weer wat bijkrijgen als de economie zich in positieve zin ontwikkelt. Zodat niet meteen álle burgers de hand op de knip zullen houden. De partijen die voor de grootste gemene deler een meerderheid blijken te vormen, gaan verder. Hoe het aantal behaalde Kamerzetels per fractie moet worden verdisconteerd, zal dan ongetwijfeld óók worden besproken.

Overlegronde 3. ‘Hoe gaan we de economie (de innovatie, de duurzaamheid, de bouwsector etc.) verder stimuleren?’

Overlegronde 4. Nu per portefeuille verder kijken. De zorg; Defensie; etc. etc.

We krijgen zo per portefeuille deelakkoorden met bijpassende meerderheden. De premier bewaakt de consistentie.
Het is trouwens toch moeilijk aanvaardbaar dat verschillende, ook weer niet heel kleine partijen als SP, PVV, D66 en CDA (straks ook nog 50Plus?) zich weer vier jaar in onmacht zouden moeten verbijten, en alleen af en toe mogen bijspringen voor een deelakkoordje. Gegeven de opdrachten waar we maatschappelijk voor staan, is steeds het meest brede draagvlak noodzakelijk. Een oppositie ontstaat er toch wel, door de partijen die afvallen, of die tegen zijn op andere terreinen dan dat van ‘hun’ deelakkoord.
Laat hen zo mogelijk ook een bewindspersoon voor die portefeuille leveren. (Of voor meerdere posten.) Wat zou er tegen zijn om een lid van de SP-fractie of de PVV-fractie te vragen voor – pakweg – de post van minister van gezondheidszorg? Het is een terrein waar de SP en de PVV behoorlijk zicht op hebben. De ministersploeg wordt aldus een afspiegeling van veel bredere opvattingen dan alleen die van een paar regeringspartijen zoals we dat nu kennen.
Als bepaalde partijen volledig afhaken, zal voor iedereen duidelijk zijn dat zij geen enkele regeringsverantwoordelijkheid willen of durven oppakken. Want als je nu niet eens wilt meedraaien in zo’n pragmatische aanpak van beleid maken, waarbij je op andere onderdelen nog schone handen kunt houden ook, wat kléts je dan nog ? Duidelijkheid dus.
Ja maar, wat nu als Wilders straks de grootste partij blijkt te hebben?! Zelfde procedure en als die niet werkt, neemt de leider van de op één na grootste fractie de regie in de kabinetsformatie over.
En wat dan als de val van het kabinet dreigt, doordat een meerderheid in de Kamer tegen een bepaald plan is waar het kabinet aan hecht ? Tja, waarom zou je wéér een heel kabinet (laten) wegsturen en weer verkiezingen houden? Partijen hebben trouwens niet eens geld voor verkiezingscampagnes. Probeer dan liever alsnog een nieuw deelakkoord te maken. We waren toch z’n land van consensus? Het kan het imago van de politiek alleen maar ten goede komen.