De Nederlandse samenleving lijkt meer verdeeld dan ooit. Nederland bevindt zich in de gevarenzone als het gaat om een gepolariseerde samenleving.
Dat concludeert Edelman in zijn jaarlijks onderzoek naar vertrouwen, de Trust Barometer. Uit de research blijk dat vier op de vijf Nederlanders ons land nu meer verdeeld vindt dan in het verleden. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn het wantrouwen in de overheid, een gebrek aan gedeelde identiteit en systemische ongelijkheid.
Gevaarlijke cocktail
Het is niet echt een klassering om trots op te zijn, want wereldwijd zou Nederland behoren momenteel tot de top-9 landen met een stevige verdeeldheid en een gevoel dat dit niet eenvoudig overwonnen kan worden. Een gevaarlijke cocktail, want de verdeeldheid heeft een aanzienlijke invloed op het wederzijds respect voor elkaar en hoe we met elkaar omgaan, stelt Edelman.
Van de Nederlanders met een uitgesproken mening over een bepaalde kwestie, zegt iets minder dan een kwart van de respondenten iemand te willen helpen mocht iemand in nood zijn. Een op de vijf zou met iemand in dezelfde buurt willen wonen en slechts 6 procent zou willen samenwerken met iemand die het volledig oneens is met het eigen standpunt.
Ga naar China!
De Trust Barometer sombert nog even door over het sentiment in Nederland. Ook economisch gezien zien we de toekomst niet positief in. Slechts één op de vijf Nederlanders zegt te geloven dat we het over vijf jaar beter hebben dan nu, voor zichzelf en het gezin.
Bovendien is het vertrouwen in onze instituties erg aan het afnemen. De ngo's verloren twee punten en komen uit op 47 procent, ofwel een situatie van wantrouwen. De overheid kelderde met 7 punten en heeft het vertrouwen van 51 procent, de media verloren 3 procentpunten en komen uit op 55 procent vertrouwen. Het bedrijfsleven leverde 2 procentpunten aan vertrouwen in en komt nu uit op 61 punten.
Voor wie deze cijfers reden vindt om een ander land te zoeken, is er wel een suggestie: ga naar China. Dit land scoort traditiegetrouw het hoogste in de vertrouwenscijfers van Edelman. Met 89 procent vertrouwen in de overheid, 84 procent in het bedrijfsleven, 79 procent in de media en 78 procent in ngo's scoort China veruit het beste in dit internationale onderzoek.
Stevige opdracht
Nederland steekt daar nogal mager tegen af, alleen het bedrijfsleven geniet hier duidelijk vertrouwen. Onder andere de behandeling van werknemers tijdens de coronapandemie en hun terugkeer naar het werk en de acties van bedrijven om geen zaken meer te doen in en met Rusland na de invasie van Oekraïne hebben bijgedragen tot een sprong van 12 punten in de waardering van het ethisch handelen van het bedrijfsleven in de afgelopen drie jaar.
Het bedrijfsleven heeft dan ook een forse voorsprong op de overheid van maar 31 punten wat betreft ethisch handelen. Op het gebied van competentie bedraagt die maar liefst 62 punten. De overheid scoort op beide waarden negatief. Ngo's en de media scoren alleen negatief op de waarde competentie.
Er ligt een stevige opdracht voor het bedrijfsleven en ceo’s, concludeert Edelman. ‘Ze moeten een centrale rol spelen bij het aanpakken van deze problemen en het herstellen van het economisch optimisme.’ Enige voorzichtigheid is daarbij wel op zijn plaats: 38 procent van de Nederlandse respondenten vindt dat het bedrijfsleven zich niet politiek mag opstellen wanneer het controversiële maatschappelijke kwesties aanpakt.
Polarisatie in plaats van polderen
'Polderen maakt momenteel snel plaats voor polarisatie, vindt Steven Heywood, general manager van Edelman in Amsterdam. 'We bevinden ons in een periode van enorme systeemveranderingen, met verdeeldheid zaaiende krachten die economische grieven aanwakkeren. Dit negeren zal leiden tot meer polarisatie, vertragende economische groei, meer discriminatie en een inherent onvermogen om problemen op te lossen.
Voor het bedrijfsleven is in dit verband een belangrijke maar niet unieke rol weggelegd, vindt Heywood. 'Bijna de helft van de respondenten in ons land gelooft dat samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven de aanpak is die de meeste kans biedt op constructieve maatregelen om maatschappelijke problemen aan te pakken.'
Andere belangrijke bevindingen:
- In Nederland staan persoonlijke economische angsten als inflatie (73 procent) en banenverlies (72 procent) op gelijke voet met belangrijke maatschappelijke angsten als klimaatverandering (66 procent), energietekorten (63 procent) en kernoorlog (62 procent).
- Van ceo's wordt verwacht dat zij middelen inzetten om verdeeldheid zaaiende krachten ter verantwoording te roepen: 66 procent gelooft dat ceo's verplicht zijn om feiten te verdedigen en twijfelachtige wetenschap bloot te leggen die wordt gebruikt om slecht sociaal beleid te rechtvaardigen; 62 procent gelooft dat ceo's verplicht zijn om reclamegeld terug te trekken van mediaplatforms die verkeerde informatie verspreiden; en gemiddeld 52 procent gelooft dat bedrijven het sociale weefsel kunnen helpen versterken door politici en mediakanalen te steunen die consensus en samenwerking tot stand brengen.
- De overheid (in Nederland 51 procent vertrouwen, een daling van 7 procent ten opzichte van 2022) wordt gewantrouwd in 16 van de 27 onderzochte landen, waaronder in de VS (42 procent), het Verenigd Koninkrijk (37 procent), Japan (33 procent) en Argentinië (20 procent). De media (in Nederland 55 procent vertrouwen, een daling van 3 procent) wordt gewantrouwd in 15 van de 28 landen, waaronder Duitsland (47 procent), de VS (43 procent), Australië (38 procent) en Zuid-Korea (27 procent). 'Mijn werkgever' (86 procent vertrouwen in Nederland) is de meest vertrouwde instelling en wordt in elk onderzocht land vertrouwd, behalve in Zuid-Korea (54 procent).
- In Nederland worden regeringsleiders (34 procent vertrouwen, maar liefst 12 procent minder dan vorig jaar), ceo's (40 procent) en journalisten (57 procent) het minst vertrouwd als institutionele leiders. Mijn collega's (83 procent onder werknemers), wetenschappers (76 procent) en mijn buren (76 procent) worden het meest vertrouwd.
