De loverboy van Ans Boersma

Als aanstormend talent mag ze bovendien in 2013 op kosten van Buitenlandse Zaken naar Turkije, onder meer om haar helden Bram Vermeulen en Frederique Geerdink te interviewen, beiden op dat moment als correspondent werkzaam in Istanbul. Alles wijst erop dat deze reis een keerpunt in haar leven zou zijn, en de opmaat voor de latere dramatische ontknoping.

Waarschijnlijk heeft ze tijdens dit bezoek ‘Aziz’ ontmoet, een knappe jonge Syriër met vrolijke krullen en vlotte westerse kleding. Zijn levensverhaal staat volledig haaks op het beschermde en onbekommerde milieu waar Boersma uit voortkomt. Aziz is naar Turkije gevlucht na meer dan zes jaar in de gevangenis te hebben doorgebracht, waar hij de meest gruwelijke dingen meemaakte als vijand van het regime. Het moet als een mokerslag bij Ans Boersma zijn aangekomen, die waarschijnlijk even geschrokken als smoorverliefd naar Nederland terugkeert.

Dat de kersverse relatie wat Boersma betreft meer is dan een vakantieflirt blijkt uit de kennelijke pogingen die zij heeft gedaan om Aziz naar Nederland te krijgen, inmiddels door het Openbaar Ministerie aangemerkt als valsheid in geschrifte. Ze zal niet de eerste zijn geweest die door de combinatie van compassie en verliefdheid alles in het werk stelt om haar minnaar een veiliger leven te bezorgen.

Het lukt en Aziz weet in de zomer van 2014 met een vals paspoort een Nederlands identiteitsbewijs te bemachtigen, de basis voor een nieuw bestaan in een veilig land. Toch staat hij van meet af aan op de radar van de Nederlandse veiligheidsdiensten, vanwege zijn gevangenisverleden en mogelijke banden met terroristische organisaties.

De prille romance met de Nederlandse journaliste die hem uit Turkije bevrijdde, blijkt geen lang leven beschoren. Een jaar na de komst van Aziz naar ons land is het klaar en gaat Ans Boersma ‘bijkomen’ door enkele weken als vrijwilliger te gaan werken in een vluchtelingenkamp op Lesbos. Iets wat haar kennelijk zo aangrijpt dat ze nog een jaar bij Stichting Bootvluchteling in Ede actief is als communicatieadviseur.

De jarenlange droom van Ans Boersma om aan de slag te gaan als correspondent in Turkije komt in 2017 eindelijk uit. Het Financieele Dagblad geeft haar een freelance contract en ook andere media, waaronder het Nederlands Dagblad en de Groene Amsterdammer, nemen artikelen van haar af.

Het zijn prima verhalen, kritisch, onafhankelijk en goed gedocumenteerd. Boersma wil met haar werk bovendien het gemakkelijke hokjesdenken en goedkope oordelen in het westen afbreken. “Dat het lijntje tussen vrijheidsstrijder en terrorist zo dun is, fascineert mij”, schrijft zij in een blog. En op een ander moment: “Ik ben voor hulp aan vluchtelingen, voor ‘diversiteit’, voor het zien van het ‘menselijke’ aspect in aanslagplegers.”

Het is onduidelijk of deze passages mede zijn geïnspireerd door haar relatie met Aziz en de verhalen die hij over zijn leven heeft verteld. Zelfs in Syrië word je niet zomaar zes jaar in de gevangenis gegooid en het is goed mogelijk dat Aziz iets heeft gezegd over zijn betrokkenheid bij het verzet tegen het regime van Assad.

Inclusief de begrijpelijke verontwaardiging dat westerse overheden eerst Syrische verzetsbewegingen steunden maar daar snel op terugkwamen toen bleek dat daar ook jihadistische groeperingen onder waren, die met vriendelijke dank aan het westen de basis konden leggen voor de gruwelijke terreurstaat van IS. Dat je van het ene op het andere moment van een dappere vrijheidsstrijder in een levensgevaarlijke terrorist kunt veranderen, waar Boersma in haar blog doelt, zou zo maar eens op de autobiografie van Aziz kunnen zijn gebaseerd.

Waar Boersma in 2017 een vliegende start als correspondent maakt, loopt Aziz in Nederland tegen de lamp als hij wordt herkend door slachtoffers van het IS-bewind tijdens een bijeenkomst in De Balie. Het blijkt dat hij bij de AIVD geldt als een ‘zwaar geval’ en een mogelijke voormalige strijder van Jabhat al-Nusra, zielsverwanten van IS.

Daar klopt helemaal niets van volgens Aziz en hij zet de opmerkelijke stap om Nieuwsuur en de Volkskrant zijn verhaal te vertellen. De doorgewinterde journalisten hebben wel zo hun vraagtekens maar verzuchten met frustratie dat het niet valt te achterhalen wat er nu wel en niet van klopt.

We weten niet of Boersma wist dat de Aziz uit de media haar ex-vriendje was. Het is evenmin duidelijk of zij zich realiseerde dat haar betrokkenheid bij het bezorgen van valse papieren in beeld van Justitie zou komen en zelfs strafrechtelijke consequenties zou kunnen krijgen. Toch is het moeilijk aan te nemen dat dit volledig langs haar heen is gegaan.

Bovendien zal vast weleens door haar hoofd hebben gespookt dat in het wantrouwige regime van Erdogan alle alarmbellen af zouden gaan wanneer hun bekend werd dat een westerse journaliste in Istanbul het bed had gedeeld met een voormalige IS-strijder.

Het lastige van liegen is dat er vaak geen weg terug meer is. Ans Boersma houdt een jaar na de berichtgeving in de Volkskrant en Nieuwsuur over Aziz haar mond, ook richting haar belangrijkste opdrachtgever.

Zelfs op het moment dat de Turkse politie haar oppakt en duidelijk maakt dat ze als ongewenste vreemdeling uit het land moet verdwijnen, werkt ze mee aan het beeld dat dit te maken zou hebben met haar journalistieke werk. Pas bij aankomst op Schiphol mompelt ze dat er misschien iets anders speelt dan de vrijheid van de pers om het regime van Erdogan kritisch te volgen.

Alhoewel Ans Boersma bij vrienden is ondergedoken en de woordvoering aan haar advocaat overlaat, laat ze doorschemeren dat ze niets wist van het ‘zwarte’ verleden van Aziz. Vreemd genoeg zou ze een klein jaar geleden tegen collega-journalist Rena Netjes hebben gezegd dat Aziz inmiddels spijt heeft dat hij had gevochten, zo meldde NRC Handelsblad zaterdag.

Daarmee is nog niet bewezen dat Ans Boersma wist dat Aziz mogelijk betrokken was bij een IS-gelieerde terreurbeweging. Gezien het vermogen van Aziz om bij uiterst ervaren journalisten van de Volkskrant en Nieuwsuur een verhaal te vertellen dat zij voldoende geloofwaardig vinden om te publiceren, zou het vreemd zijn wanneer hem dat bij Ans Boersma niet gelukt was.

Dat zij als ‘kritisch journalist’ door zijn leugens heen had moeten prikken, zoals sommigen nu stellen, lijkt tamelijk naïef. Misschien dat Aziz met zijn verhalen over verzet en gevangenschap in de ogen van Boersma zelfs juist een held was en niet de mogelijke misdadiger waarvoor menigeen hem nu aanziet.

Op het eerste gezicht ontstaat het gevoel dat Ans Boersma het slachtoffer is geworden van een loverboy met een verborgen agenda, die hem een ticket naar een veilig westers land bezorgde. Gezien de korte duur van de relatie die volgde, zal Boersma snel hebben ingezien dat haar ‘ideale man’ toch ook andere kanten had.

Of is ze na bewezen diensten gewoon door Aziz zelf aan de kant gezet? Het zal voor een jonge, idealistische vrouw met een degelijke christelijke achtergrond hoe dan ook een hardhandige ‘wake-up call’ zijn geweest. Dat ze een jaar later halsoverkop haar lievelingsstad heeft moeten achterlaten en binnen 24 uur een einde ziet komen aan haar gedroomde loopbaan maakt de kater alleen maar groter.

Sommige commentatoren vinden dat er geen enkele reden is voor medelijden. Boersma was volgens hen allesbehalve naïef en bovendien een activistische journaliste. Alhoewel daar nog geen enkele indicatie voor is, zou het kunnen dat Boersma wel degelijk begrip had voor de strijd van Aziz en ‘zijn’ Jabhat al-Nusra tegen het Assad-regime.

Misschien is ze zelfs ‘gerekruteerd’ door Aziz en actief geweest in Istanbul, bijvoorbeeld als ‘verspieder’ voor de Syrische verzetsbeweging. De bevindingen van het Openbaar Ministerie moeten snel duidelijkheid geven over de toedracht van de relatie tussen Aziz en Ans Boersma, inclusief de rol die zij al dan niet gespeeld heeft in het helpen van Aziz. Dat de relatie tussen Boersma en Aziz al snel eindigde, maakt dit ‘Mata Hari’-scenario wel minder waarschijnlijk.

Dat het Financieele Dagblad niet op het OM heeft willen wachten, is volledig te begrijpen. Hoofdredacteur Jan Bonjer heeft zijn nek uitgestoken voor zijn correspondente en haar met de grootst mogelijke zorg opgevangen. Al kort naar haar aankomst bleek dat er misschien meer aan de hand was. Het is volstrekt terecht dat je je als hoofdredacteur dan flink bedonderd voelt.

Misschien met nog enig begrip dat ze niet in het eerste gesprek al iets over haar relatie met Aziz vertelde maar dan toch tenminste nadat de media eind 2017 over het Balie-incident rapporteerden. De angst dat daardoor haar felbegeerde post in Istanbul mogelijk in gevaar kon komen, doet daar niets aan af.

Dat Boersma in de recente gesprekken met het FD “onvoldoende duidelijkheid heeft kunnen verschaffen over haal rol”, zal de doorslag hebben gegeven om alle banden met haar te verbreken. Het FD zegt zich maximaal in te willen zetten voor de veiligheid van al haar medewerkers en dat is uitgesloten wanneer iemand zwijgt over een verleden met mogelijk explosieve gevolgen.

Het optreden van het Openbaar Ministerie verdient minder begrip. Natuurlijk kunnen er redenen zijn voor veiligheidsdiensten om informatie uit te wisselen, zeker in de strijd tegen een internationaal opererend terreurnetwerk. Dat Nederland de Turkse overheid tipte om Ans Boersma in de gaten te houden, is ook nog denkbaar.

Maar op het moment dat de Nederlandse consul bij de Turkse gevangenis binnenstapte om Ans Boersma ondersteuning te bieden, hadden alle alarmbellen in Den Haag over moeten gaan. Het Openbaar Ministerie en het ministerie van V&J hadden direct het dossier van Boersma moeten delen met Buitenlandse Zaken om te voorkomen dat heel Nederland in rep en roer zou raken vanwege het uitwijzen van een lastige journaliste.

Door daar bijna een dag mee te wachten, zijn we niet alleen door Ans Boersma maar ook door het Openbaar Ministerie op het verkeerde been gezet.