De timing is briljant. Vandaag komt er een nieuw seizoen van Black Mirror op Netflix. Te midden van alle jaarlijstjes waarin experts hun voorspellingen voor het komende jaar delen, is Black Mirror een hele welkome aanvulling.
Voor wie de serie niet kent: Black Mirror is de toekomst voorspellen voor gevorderden. Noem het de dystopische versie van Twilight Zone; elke aflevering staat op zichzelf en schetst een ander toekomstbeeld. De vraag die elke keer wordt beantwoord is hoe de maatschappij er over een paar jaar of decennia uit zou zien als een bepaalde technologie doorbreekt / dominant wordt.
(Tekst loopt door onder video)
Van extrapoleren naar fantaseren
Het grote verschil zit hem in de manier van voorspellen. De meeste ‘trends voor 2018’ die je rond deze tijd voorbij ziet komen zijn gebaseerd op extrapolatie. Dat is een vrij rechtlijnige en fantasieloze manier van voorspellen: je ziet dat de verkoop of het gebruik van een product of dienst de afgelopen jaren is gestegen en je trekt deze lijn door naar de toekomst. (Het wordt helemaal fnuikend als het ook nog gaat om een product of dienst dat de afzender van de voorspelling zelf verkoopt, maar dat terzijde.)
Extrapoleren is niet helemaal onzinnig, maar ook niet heel erg onderscheidend. Wat je bovendien krijgt als je op deze manier de toekomst gaat voorspellen, is dat je eigenlijk elk jaar zo’n beetje dezelfde lijstjes krijgt. IT-bedrijven roepen al jaren dat big data en Internet of Things volgend jaar (nog!) groter worden. Dat is waarschijnlijk ook zo, als je de lijn doortrekt, maar niemand zal bepaald van zijn stoel vallen als je dat voorspelt.
Wat als
Maar dan Black Mirror. Wat de schrijvers van deze serie ontzettend knap doen, is de ‘wat als-vraag’ beantwoorden. Wat als we doorslaan met onze rate economy? Wat als we zo verslaafd raken aan duimpjes en sterren dat we elkaar in alles wat we doen gaan beoordelen? Dat we de serveerster in het café, de conducteur in de trein en zelfs onze vrienden gaan ranken?
En wat als we hierdoor een klassenmaatschappij creëren waarin het gemiddelde aantal sterren je status en privilege gaat bepalen? Deze vraag werd beantwoord in de (grimmige) aflevering Nosedive. Mocht je nog een inhaalslag moeten maken voordat het nieuwe seizoen begint: dat is seizoen 3, aflevering 1.
Fictie als voorspellende waarde
In Black Mirror komen best wel wat technologieën voorbij die er al zijn of op het punt staan om door te breken. Zo zag ik in de laatste aflevering van Robo Sapiens van Jelle Brandt Corstius (hier, vanaf 14:00) dat er een bedrijf bestaat dat op basis van social media-berichten een replica kan maken van een overledene. Een soort chatbot van je overleden partner. Replika heet deze app. Precies hetzelfde idee wordt behandeld in seizoen 2, aflevering 1 (Be Right Back).
Science fiction zet ons niet alleen aan het denken over de toekomst, het oefent er ook invloed op uit door middel van framing.
Zo is 1984 synoniem geworden voor een maatschappij waarin de overheid al onze verrichtingen op de voet volgt. We hebben het aan schrijver George Orwell te danken dat we ons zo bewust zijn geworden van de gevaren van zo’n maatschappij. Hetzelfde geldt voor Brave New World: al in de jaren dertig van de vorige eeuw bedacht Aldous Huxley dat een maatschappij waarin we ons geslachtloos voortplanten best wel wat negatieve gevolgen kan hebben.
A little less facts, a little more fantasy please
Je hoeft als PR- of communicatie -specialist natuurlijk geen romans of TV-series te gaan schrijven in een dappere poging om de toekomst te voorspellen. En het toekomstbeeld uit Black Mirror, 1984 en Brave New World zal voor veel bedrijven ook iets te duister zijn om daar hun naam aan te willen verbinden. Maar het stellen van die ‘wat als-vraag’, dat is wel iets wat we misschien wat vaker kunnen doen.
Voorspellen dat machine learning, kunstmatige intelligentie en blockchain-technologie een (nog) belangrijkere rol gaan spelende de komende jaren, da’s niet zo vreselijk ingewikkeld. Die voorspelling wordt pas interessant als je kunt schetsten wat de gevolgen zijn van deze ontwikkeling.
Daarvoor heb je geen data-analisten nodig, maar scenarioschrijvers. En dan maakt het niet eens zo heel veel uit als je er op onderdelen naast zit: Aldous Huxley had de komst van computers en DNA ook niet aan zien komen, maar gaf in zijn boek wel een doorkijkje naar een toekomst vol doorgeslagen hedonisme en de ambitie om eeuwig jong te blijven.
Nadenken over impact
De trends voorspellen op basis van groeicijfers, daar is weinig fantasie voor nodig, dat kan iedereen. Een beeld schetsen van de toekomst (of dat nu 2018 is, 2025 of zelfs 2050) door na te denken over de impact van nieuwe producten op onze maatschappij, dat voegt net dat extra laagje toe aan je voorspelling. Feitelijk hoeft het ook niet altijd te zijn, maar het kan wel inspireren – of op zijn minst een discussie uitlokken.
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!