Systemen wringen, ploffen, komen krakend tot stilstand of worden ingehaald door optimistische initiatieven. En wat zeggen #metoo, Paradise Papers en een vastgelopen klimaatakkoord over de toekomst? Vragen genoeg.
Een groep trendwatchers, bestaande uit Tom Kniesmeijer, Caroline van Beekhoff, Christine Boland, Freija van Duijne, Brian Kragtwijk, Marc de Roo, Hilde Roothart en Farid Tabarki, probeerde op 16 januari hier een antwoord op te geven. Voor de achtste keer alweer werd de jaarlijkse Trendrede gehouden, in Pakhuis de Zwijger.
Tijdens de avond wezen de toekomstdenkers algemene lijnen aan en gaven ze aan waar nog ruimte zit in de samenleving. En ze keken verder vooruit, bijvoorbeeld naar een toekomst die ons zaken als Hollands Holisme en Samensturing gaat brengen.
U kunt de Trendrede 2018 nalezen op Trendrede.nl.
Een poging de Trendrede te vatten in een samenvatting, leverde onderstaande tekst op:
Het digitale leven nadert de perfectie. Algoritmes spinnen een comfortabele cocon rondom de mens, zodat hij zich het middelpunt van de wereld waant. In 2018 zullen die virtuele verwachtingen nadrukkelijk botsen met een even complexe als bokkige werkelijkheid. Buiten de eigen cocon, de cirkel, is niets en niemand perfect en heerst de verbrokkeling.
We beginnen ons te realiseren dat we het gemak en de aandacht betalen met privacy en vrijheid. Het netwerk dat de belofte in zich droeg om een verbrokkelde mensheid bij elkaar te houden dreigt zelf een klont te worden.
Een van de meest onderschatte maatschappelijke problemen komt voort uit de spanning tussen menselijke betekenisdrang en woekerende systeemeisen. Werknemers zijn een verloren brokje data geworden in een doolhof aan wetten en regels. We zoeken dan ook steeds nadrukkelijker de menselijke maat.
De Edelman trust barometer 2017 gaf een historisch vertrouwensdieptepunt weer. Men heeft niet het idee dat de collectieve waarden bij de huidige generatie beleidsmakers in juiste handen zijn. Nu iedereen zijn eigen ik geworden is, lijkt het wij de verliezer. Het onbehagen wordt vooral op de ander geprojecteerd.
In alle onzekerheid zoeken we houvast bij de klare lijn. De simpele waarheid wil men horen, zelfs al wordt hij ter plekke verzonnen.
De paradox van de participatiemaatschappij
Steeds nadrukkelijker tornen we aan het bindweefsel van de rechtsstaat en de democratie. Langzaam verbrokkelt dat wat ons bij elkaar houdt. De overheid zet daar paradoxaal genoeg de tekentafeloplossing van de participatiemaatschappij tegenover: red jezelf, vecht je in, neem initiatief. Wie niet meekomt, doet niet voldoende zijn best. De lat voor de maakbaarheid van het eigen leven ligt voor behoorlijk wat mensen te hoog.
De tweedeling neemt dan ook toe, wordt gezegd. Wij zien eerder een duizenddeling. Opleiding, achtergrond, woonsituatie, leefstijl, op alle vlakken groeit het verschil tussen groepen. We klonteren samen in steeds
kleinere delen.
Cirkel van vertrouwen
Alleen tussen gelijkgestemden vindt men nog een geruststellende begrenzing van de eigen identiteit. Mensen trekken nadrukkelijk persoonlijke cirkels van vertrouwen. Hoe groter de cirkel, hoe groter het wantrouwen. De gezamenlijkheid weten we niet goed meer te vinden en te benoemen. Dat we de grenzen van het wij zo krap trekken, is misschien wel het grootste gevaar voor de toekomst.
Slechts zelden wordt verandering bewerkstelligd met een vriendelijke revolutie. Zachtjes zeggen dat Zwarte Piet voor jou een pijnlijk icoon is of dat mannen minder opdringerig moeten zijn helpt niet. Om de gewenste toekomst te bereiken is af en toe een ontploffing nodig. Voor het maatschappelijke ongenoegen worden telkens andere oorzaken aangewezen door telkens nieuwe mensen. Ze maken allemaal aanspraak op een deel van de waarheid.
Het lijkt wel alsof Nederland een bouwwerk is dat in verval raakt. We voelen ons niet langer veilig, omdat er altijd wel ergens iets lekt, afbrokkelt of verzakt, zonder dat we er als individu iets aan kunnen doen. Het is tijd om even naar buiten te stappen. Kijk, dit is ons huis. Het functioneert. Niet altijd goed, nooit precies zoals we zouden willen, maar het is ons huis. Wel is het tijd om samen de fundamenten en het bindweefsel te inspecteren: de rechtsstaat, de democratie en de ethiek. Alleen door verbinding dichten we de kloof tussen systeem en mens, tussen voorgespiegelde werkelijkheid en gevoelde realiteit.
Verleden jaar benoemden we tot het jaar van de veerkracht. Zeker de wens tot vernieuwing veert overal krachtig op. Het is tijd voor een waardenwending. Tijd om de bouwstenen die we de afgelopen jaren verzameld hebben op te pakken en te plaatsen. De gemeenschappelijke noemer? Samensturing.
Terug naar menselijke maat
We bewegen van gelijkheid naar gelijkwaardigheid. En komen dan per definitie uit op maatwerk. De komende jaren gaan we onze systemen, of het nu om zorg, burgerservice of klantvriendelijkheid gaat, aanpassen aan de menselijke maat.
De individuele vrijheid waar we decennialang naar streefden, blijkt soms een lege ruimte waarin we tot niets komen. Het zijn de gezamenlijke kaders die het individu de kans bieden zijn leven vorm te geven. Solidaire bruggenbouwers weten de vrijheid van de eenling aan collectieve doelen te verbinden.
De BouwsteenBurger heeft de toekomst. De bouwsteenburger geeft zijn individuele betekenis vorm door zich te verbinden aan een groter geheel. Binnen een zelfgekozen cirkel van vertrouwen beoefent hij actief de kunst van het samenleven door kennis aan ervaring en middelen te koppelen en zo een gedeeld ideaal waar te maken.
Openingen in grenzen
Zelfgecreëerde cirkels van vertrouwen leveren een basaal gevoel van veiligheid en eenheid. Wel ontstaan ze meestal vanuit gelijkgestemdheid, in idee, identiteit of achtergrond. Het is een belangrijke taak voor overheden om te zorgen dat groepen zich niet van elkaar afkeren, dat er openingen zitten in de grenzen die Nederlanders rond hun wij trekken.
De oplossing is niet om bestaande cirkels ruw te doorbreken. We gaan op zoek naar de overlap. Op het raakvlak tussen cirkels ontstaat spanning, maar vindt ook ontmoeting plaats, en dus een kans op een opening.
Op zoek naar samenhang
Trendwoorden voor de komende jaren zijn domein-integratie, samenhang, overzien en ontschotting. Wie door het systeem heen het hele plaatje ziet, komt met betere oplossingen om het menselijke leven - en de context waarin we leven, de aarde – zo goed mogelijk te ondersteunen. Het holistische gedachtegoed wordt maatgevend.
Aandacht geeft betekenis. En betekenis zorgt voor grip op een fluïde wereld. Het onderwijs van de toekomst faciliteert meer dan nu dat kinderen - en volwassenen - hun eigen betekenis onderzoeken en ontdekken. Er is hernieuwde aandacht voor ambachtelijkheid.
Koersmotivator
De toekomst heeft behoefte aan jongeren met een positief zelfbeeld, die vroeg hun eigen talent ontwikkelen en bereid zijn gedurende het leven te blijven leren. Ze hebben begeleiders nodig met voldoende ruimte in hun
hoofd.
Betekenis kunnen we alleen in de anderen vinden. Empathie en ruimte voor het proces leveren uiteindelijk meer op dan een gerichtheid op snelle resultaten.
Het is wellicht daarom dat uit wereldwijd onderzoek van de Harvard Business Review naar voren komt dat de gewenste top tien van leiderschapskwaliteiten vooral feminien van aard is: expressief, plannen voor de toekomst, redelijk, loyaal, flexibel, geduldig, intuïtief en samenwerkend.
De twee meer mannelijke eigenschappen zijn besluitvaardigheiden veerkracht. Door mannelijke en vrouwelijke elementen beter te mengen, hebben organisaties niet alleen een rijkere schakering aan eigenschappen
tot hun beschikking, maar ook een sleutel tot de toekomst.
Wie is wij
We vinden rust in kleine, vertrouwde cirkels én we beproeven de grotere samenhang. Hebben we een Nederland? Willen we dat behouden? Hoeveel hebben we, ieder voor zich, er voor over om de gezamenlijkheid
te bewaren? Hoe hard durven we te wrijven om nieuwe glans te krijgen?
De vraag van de komende jaren is een essentiële, die raakt aan de kern van wat een samenleving precies is. We eindigen daarom met de vraag, we stellen hem ook aan u. ‘Wie is wij?’
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!