5 procent minder verpakkingsmateriaal dit jaar en 25 procent minder verpakkingsmateriaal in 2025. Dat zijn de klinkende ambities die Albert Heijn in een publiekscampagne bekend maakt. Er gaat nu jaarlijks zo’n 80 miljoen kilo verpakkingsmateriaal door de winkels van Albert Heijn heen - van plastic om groente en fruit tot dozen van ontbijtgranen – en dat moet over zeven jaar verminderd zijn tot 60 miljoen kilo. Bovendien wil Albert Heijn dat tegen die tijd alle verpakkingen van eigen merk-producten 100 procent recyclebaar zijn.
Het zijn aansprekende plannen. Al moet er meteen bij gezegd worden dat het cijfers zijn waarbij we Albert Heijn op de blauwe ogen moeten geloven. Het is niet te controleren. Dat bevestigt zelfs Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal (zeg maar de milieu-equivalent van het Voedingscentrum).
Milieu Centraal leende zijn logo voor de gelegenheid aan Albert Heijn, en gaf onder andere met de afvalscheidingswijzer ook input aan de campagne. Dalm: ‘Dat we ons logo uitlenen, betekent niet dat we een goedkeuringsstempel zetten op alles wat Albert Heijn doet, maar dat Albert Heijn de verpakkingsstroom gaat aanpakken, vinden we hartstikke goed. Minder is beter en de percentages die Albert Heijn voor ogen heeft, vind ik heel hoog.’
Dunnere yoghurtemmers
Hoe Albert Heijn de verpakkingsvermindering aanpakt? Door zich te richten op vier thema’s: verminderen, hergebruiken, recyclen en hernieuwen. Er komen bijvoorbeeld herbruikbare zakjes voor groente, fruit en brood (twee voor 0,69 cent) die de plastic wegwerpzakjes kunnen vervangen, en plastic deksels van bakjes fruit worden vervangen door folie. Ook worden waterflesjes en yoghurtemmers dunner, zodat het gewicht aan verpakkingsplastic afneemt.
Rob Buurman, general director van Recycling Netwerk, (‘ik zou ook niet weten hoe de getallen die Albert Heijn noemt te controleren zijn’), zegt dat de keuzes die Albert Heijn aankondigt logisch op hem overkomen. Maar het lastige is volgens hem dat je ‘recyclebaar’ op verschillende manieren kan definiëren. ‘Laten we even inzoomen op het vervangen van het plastic dekseltje bij de aardbeien door een plastic folie. Dat levert inderdaad een lager gewicht aan plastic op, maar waar dat dekseltje op de doos werd geklikt, wordt het folietje gelijmd. Die lijmlaag maakt recycling moeilijker omdat het de PET-stroom vervuilt.’
De loop sluiten
Buurman wijst erop dat het er om gaat wat je naderhand met dat gerecyclede materiaal kan doen. ‘Met een lage kwaliteit – sterker vervuild PET – kan je alleen maar bermpaaltjes maken. Als je de loop wil sluiten, als je het circulair wil maken, moet je het juist tot nieuw verpakkingsmateriaal weten te recyclen.’
Wat opvalt is dat Albert Heijn in het persbericht met geen enkel woord rept over precies dat. Het formuleert geen enkele doelstelling over het gebruik van gerecycled PET (of PE, of PP) voor nieuwe verpakkingen. Buurman vraagt zich af: ‘Zou Albert Heijn steeds 100 procent virgin plastic gebruiken, terwijl het goede sier maakt met hun recyclingverhaal.’ ‘Nee’, zegt Anoesjka Aspeslagh, woordvoerder bij Albert Heijn, ‘Onze doelstelling is om waar mogelijk gerecycled materiaal toe te passen. Voor voedseltoepassingen is op dit moment alleen gerecycled PET toegestaan. Daar maken we voor onze eigen merk verpakkingen zoveel mogelijk gebruik van.’
Heeft Aspeslagh voorbeelden? ‘Ja, de bakken van de maaltijdsalades zijn voor 80 procent van gerecycled materiaal, bij grote frisdrankflessen en vruchtensap flessen is dat 25 tot 50 procent, bij de verpakking van vlees 95 procent en bij de notenbakjes 60 procent.’ Gerecycled PE en PP is – zo legt Aspeslagh uit - alleen toegestaan voor non-food-toepassingen. ‘Binnenkort bestaat onze wc-reinigerfles uit 50 procent gerecycled PE en onze organic range persoonlijke verzorgingsartikelen uit 80 tot 100 procent gerecycled PE en PP.’
Komkommers in hun hoesje
Dat klinkt alleszins ambitieus. Maar is het ambitieus genoeg? Of kan Albert Heijn harder dan dit? Dalm: ‘Tja, sommige verpakkingen zijn voor versproducten nu eenmaal belangrijk. Derving is ook milieu-impact. Dus een goede verpakking kan de voetafdruk ook relatief kleiner maken.
Albert Heijn en andere supermarkten zouden zich wel de vraag kunnen stellen of sommige producten die erg fragiel zijn, wel het jaar rond aangeboden moeten worden. Frambozen in alle seizoenen bijvoorbeeld. En al die komkommers die in de winter ieder in hun eigen plastic hoesje worden verkocht.’
Dalm stelt de vraag, maar beantwoordt die daar in zekere zin ook al mee. ‘Er zijn veel verpakkingen waar we misschien vanaf zouden moeten. Denk aan roomboterkoekjes in zo’n voorgevormd plastic bakje, daar een folietje overheen, en dan weer een plastic verpakking daaromheen. Een rol koekjes kan ook.’
Noten en wijn
Volgens Buurman zit Albert Heijn zit nog teveel vast in de ‘wegwerplogica’. ‘Probeer maar iets bij Albert Heijn te kopen wat niet omgeven is door single use. Neem even het herbruikbare zakje dat er nu bijkomt. Daarmee zegt Albert Heijn hergebruik te willen stimuleren.
Tegelijkertijd worden de plastic wegwerpzakjes niet weggedaan. Dan kan je niet een al te groot effect verwachten. Tot nu toe zet Albert Heijn voor geen enkel product iets hervulbaars neer. De groei van Albert Heijn hangt sterk samen met single use plastic, met gemak. Colruyt in België doet al meer aan hervulbaar. Noten bijvoorbeeld. En wijn in hervulbare statiegeldflessen.’
Heeft Albert Heijn plannen liggen om zich meer op ‘hervulbaar’ te richten? ‘Nou’, zegt Aspeslagh, ‘we onderzoeken de mogelijkheden, maar we lopen aan tegen zaken als hygiëne en voedselveiligheid.’ En ze noemt de hervulbare zakken bij de groente- en fruit en broodafdeling nog een keer.
Welke sprong voorwaarts denkt Albert Heijn daarmee te maken als geen afscheid van de wegwerpzakjes wordt genomen? Daar heeft Albert Heijn niet echt een antwoord op. ‘We willen klanten niet verplichten verszakjes aan te schaffen. Daarom houden we de keuze.’
156 miljoen blikjes
Een groter pijnpunt in het verpakkingsverminderingsverhaal is het feit dat Albert Heijn al jaren met succes lobbyt tégen de invoering van statiegeld op plastic flesjes en blikjes. Het argument dat het concern daar altijd in laat doorklinken is dat het er niet van overtuigd is dat statiegeld de beste oplossing is. Uit onderzoek van CE Delft blijkt dat er jaarlijks 98 miljoen flesjes en 156 miljoen blikjes als zwerfafval in het milieu terecht komen. Dat werpt natuurlijk de vraag op in hoeverre het Albert Heijn nou ernst is met het milieu. Is dit een verhaal voor de bühne?
Buurman is daar vrij uitgesproken over: ‘Als je je als Albert Heijn richt op het terugbrengen van verpakkingsmateriaal in de winkel en tegelijkertijd geen rekening houdt met die andere stroom die voor een belangrijk deel in het milieu terechtkomt, dan vind ik dat onbegrijpelijk. Dan krijgen we weer dezelfde flauwekul te horen die we al decennia horen. Kom op Albert Heijn, jullie zijn zo groot. Hoe kan het dat je daar niets aan doet?’
'Statiegeld werkt!'
Dalm is ook vóór statiegeld. ‘Statiegeld werkt. Wij Nederlanders lopen voor een dubbeltje naar de winkel. Kijk maar eens hoe goed het werkt op festivals.’ Milieu Centraal vindt ook dat statiegeld werkt om flesjes en blikjes weer terug naar de winkels te krijgen en dat heeft Dalm ook tegen Albert Heijn gezegd.
Tegelijkertijd vindt ze het lastig om als een bedrijf iets goed doet, vervolgens te gaan zitten wijzen op datgene wat er fout gaat. ‘Dat ze op andere dossiers de verkeerde dingen doen, dat is ook allemaal waar, maar het is wel super dat ze dít doen.’ Dalm weet dat bedrijven en marketeers om die reden vaak ook schroom voelen om de goede dingen die ze doen, te vertellen.
Omdat ze direct weer het lid op de neus krijgen. Dalm: ‘Iedere stap tot verbetering is er één en dit kan ook weer een aanleiding zijn voor consumenten of belangenpartijen om de vraag over statiegeld weer aan Albert Heijn te stellen.’
Geen antwoord
Op de vraag of Albert Heijn door die spanning tussen verpakkingsplannen en statiegeldlobby niet bang is voor het stempel ‘purpose washing’, wordt de bekende riedel inderdaad weer ingezet.
Geen direct antwoord op de vraag, maar ‘we zetten ons op verschillende wijzen in om zwerfafval tegen te gaan’ en ‘afspraken om flesjes in het zwerfafval tot 90 procent terug te dringen’, en ‘wij denken inderdaad dat klanten die een flesje water voor onderweg kopen, niet snel geneigd zullen zijn dit weer terug te brengen naar de winkel’.
Dat terwijl de specialisten zéker weten dat statiegeld dé oplossing is. En de roep onder consumenten naar de invoering ervan, groter wordt.
