Gezond! Vorige week deed Ikea een bericht uitgaan naar de Nederlandse pers dat het van plan is om vanaf nu de focus te gaan leggen op gezondheid, variatie en duurzaamheid. Het gaat hier natuurlijk om de producten die verkrijgbaar zijn in de restaurants van Ikea, en ook bij de zogenoemde ‘bistro’s’, zoals Ikea de kiosken achter de kassa’s noemt. Die zijn onder het winkelend publiek vooral bekend om de hotdogs, bekers cola en zelfgetapt softijs. De laatste twee ook nog eens ‘all you can drink’ en ‘all you can eat’. Bijtappen á volonté.
Vossenbes
Ikea laat weten dat er vanaf nu naast het softijs ook de ‘gezondere’ frozen yoghurt verkrijgbaar is. Het gangbare softijs blijft in het assortiment. Daarnaast neemt Ikea afscheid van alle gangbare frisdrank. Geen cola meer, geen lemon of sinas. Daarvoor in de plaats komt het woonwarenhuis met ‘fruitwater’, onder meer in de smaken limoen, vlierbloesem en vossenbes.
Sugar honey
Maar hoeveel gezonder zijn deze nieuwe producten eigenlijk? Een blik op de ingrediëntendeclaratie leert dat de calorische waarde van het yoghurtijs maar nauwelijks lager is dan het softijs. Uitgaande van een serving van 80 gram, hebben we het over 120 (softijs) versus 112 calorieën voor een even grote portie frozen yoghurt. Dat is dan nog exclusief de optionele toppings (zoals suikerstroop, muesli, chocoflakes) die de woonwinkelaar daar naar eigen inzicht – en zonder bijbetaling – aan kan toevoegen. ‘Geen groot verschil’, erkent de woordvoerster van Ikea, Annique van der Valk, ‘maar het gaat meer om de samenstelling. Dan heb je het bijvoorbeeld over verzadigde versus onverzadigde vetten. Het zijn gezondere calorieën, want de basis is yoghurt.’
Suikerklontjes
Bij de gang van frisdrank naar fruitwater is de stap wel groter. De hoeveelheid suiker wordt gehalveerd. Een beker gangbare frisdrank van 250 ml (de standaardmaat bij Ikea) doet 108 calorieën, terwijl de nieuwe fruitwaters tussen de 45 en 50 calorieën bevatten. Dat komt neer op zo’n 10 gram suiker per beker drinken; twee en een kwart suikerklontje. Een forse reductie? Jazeker. Tegelijkertijd kun je je afvragen of de naam ‘fruitwater’ wel de juiste verwachtingen wekt. Het drankje is nog altijd behoorlijk zoet. Stelt Ikea zich daarmee niet wat kwetsbaar op? ‘Gezond!’ roepen en tegelijkertijd van cola naar suikerwater overstappen?
'We willen meer zien dan dit'
Het voedingscentrum, ‘de autoriteit die consumenten wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke informatie biedt over een gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuze’ zegt niet onder de indruk te zijn van de door Ikea benoemde focus op gezondheid. De woordvoerster, Patricia Schutte, zegt: ‘De frozen yoghurt scheelt iets met het softijs, maar niet noemenswaardig, los nog van de zoete toppings. Het fruitwater bevat weliswaar minder suiker, en dat is een stap in de goede richting, maar het is nog altijd een suikerrijke drank. Mijn vraag is, wat doet Ikea om de rest van het assortiment gezonder te maken? Wat gaat Ikea verder doen in het restaurant? Als Ikea zegt “focus op gezondheid”, dan willen we meer zien dan dit.’
Roomser dan de paus
Maar anderen denken anders over de zaak. Volgens Dick Veerman, oprichter van Foodlog (de interactieve online krant op het gebied van voedsel en voeding), maakt Ikea die ‘focus op gezondheid’ met dat fruitwater wél waar. ‘Ja natuurlijk, wat je doet is mensen een meer waterige substantie geven. Liever zou je helemaal geen drank met suiker moeten hebben, maar de realiteit is dat we een bepaald voedingspatroon hebben. We drinken nu eenmaal frisdrank. Je kunt als Ikea twee dingen doen. Eén is; roomser dan de paus zijn en alleen maar water neerzetten, maar dat pikken klanten niet. Ikea is er voor de massa en het omturnen van de massa kost tientallen jaren. Ikea doet wat het kan op een incrementele manier. De grootste resultaten verwezenlijk je met het zetten van dit soort kleine stappen.’
Grachtengordelkritiek
Veerman haalt de discussie aan over het ‘Ik-kies-bewust-vinkje’. ‘Daar was ook ontzettend veel “grachtengordelkritiek” op. Maar de intentie was goed en het heeft goede resultaten opgeleverd. We zijn minder zout, zoet en vet gaan eten door de invoering van het vinkje. We kunnen nu ook het vingertje gaan opheffen naar Ikea omdat het niet ambitieus genoeg is, maar dit zet wel zoden aan de dijk.’ Overigens is Veerman – en hij haalt daarbij overgewichtspecialist Jaap Seidell (VU Amsterdam) aan – ervan overtuigd dat je verschillende dingen moet doen. ‘Los van de incrementele veranderingen zoals de stap van frisdrank naar fruitwater, moeten we ook werken aan het veranderen van het systeem.’
Vies, bitter
Om de frozen yoghurt te presenteren als een gezond alternatief voor softijs vindt Veerman communicatief niet sterk. ‘Daar maak je je kwetsbaar mee. Als de communicatie slecht is, dan lig je zo in de goot. Ik weet dat het moeilijk is om lekker ijs te maken met minder suiker. Met zoetstoffen wordt het vies, bitter. Maar je moet niet zeggen dat dit een gezond alternatief is. Daarvoor is het product te zoet.’
Dokter Frank
Ook dokter Frank van Berkum kan niet ongelukkig zijn met de stap die Ikea zet. Van Berkum, publicist en als internist verbonden aan ziekenhuis ZGT Hengelo, zegt: ‘Je kan niet zeggen dat dit dé oplossing is, maar alle druppeltjes helpen. Hoe meer instanties zich er druk over maken, hoe gunstiger het is.’
Utopia
Van Berkum heeft zich tot vijand verklaard van vloeibare koolhydraten (vooral frisdranken en vruchtensappen) en gefrituurde koolhydraten (chips en friet). ‘We moeten terug in toegevoegde suikers’ vindt hij. Maar toch ziet hij – net als Veerman – ook geen heil in een radicalere aanpak door Ikea. ‘Voor veel mensen is Ikea ook een dagje uit. Dat is ook een belevenis waar iets lekkers bij hoort. Als je de consument water geeft, lopen ze wel naar de hoek van de straat en halen hun suikers daar. Bij die aanpak zou iedereen het tegelijk moeten doen en dat is een utopie.’
Oververhit
Van Berkum zegt dat het flauw zou zijn om een initiatief als dit neer te sabelen. ‘We leven in een oververhitte consumeermaatschappij en overgewicht is een groot probleem. Het is bemoedigend dat grote bedrijven als Ikea iets doen.’
Dranktorens
Ikea gaat richting consument niet groots communiceren over gezondheid, laat Van der Valk (Ikea) weten. ‘Bij de dranktorens zelf zeggen we dat er 50 procent minder suiker in zit. We communiceren alleen per product, niet algemeen. Ikea wil stapje voor stapje naar een gezonder aanbod. Om dat wereldwijd te realiseren is een groot project. Wij zijn er heel erg mee bezig.’
