Het CDA draait en keert. Nadat het aanvankelijk voor een motie van D66 en Volt was om contact tussen Kamerleden en tabakslobbyisten te verbieden, stemde het later toch maar tegen. De steun van het christendemocraten was noodzakelijk om de motie een meerderheid te bezorgen. Die werd dan ook niet aangenomen.
We vroegen Mayke van Keep, oprichter en directeur van de Issuemakers en adviseur van de Alliantie 'Nederland rookvrij' wat zij daar nou van vindt.
Wat is de achtergrond van de motie?
Mayke van Keep: ‘Er bestond al sinds 2005 een verdrag van de World Health Organisation dat contacten tussen regering en tabaksindustrie verbiedt. De WHO wilde de invloed van tabaksfabrikanten op beleid aan banden leggen. Het duurde tot 2015 voordat Nederland dit ratificeerde. Lobbyisten van de tabaksindustrie zijn sindsdien officieel niet welkom in Den Haag en door alle contacten in een register vast te leggen, wordt ook voorkomen dat er toch lobbygesprekken tussendoor glippen. Nu moesten ook Kamerleden en lokale politici onder het lobbyverbod komen te vallen.’
Laat me raden: de tabaksindustrie opende een lobby om juist dat te voorkomen.
‘Ja, ze probeerde de motie op alle mogelijke manieren te dwarsbomen en adviseerde Kamerleden niet in te stemmen. De argumentatie is dat belanghebbenden in een democratie niet mogen worden uitgesloten. Dat is een grondrecht. Kamerleden moeten zich kunnen oriënteren om tot een afgewogen standpunt te komen en zonder last te kunnen stemmen Ze kunnen zelf beslissen met wie ze willen praten, en kunnen gesprekken immers ook weigeren.’
Daar was het CDA vatbaar voor?
‘Ja, er leek er een Kamerbrede steun voor deze motie te zijn, maar uiteindelijk bleek dat het CDA toch niet voor heeft gestemd. Het speelt de tabaksindustrie daarmee in de kaart.’
Dat klinkt alsof die wordt beloond voor slecht gedrag.
‘Dat kun je zeggen. Tabaksfabrikanten hebben altijd voor de frontale aanval gekozen en zich kosten noch moeite bespaard om regelgeving te voorkomen. Ze zaaien twijfels door elk onderzoek dat de dodelijkheid van sigaretten bewijst te ontkennen of er zelf onderzoek – soms van pseudowetenschappers – tegenover te zetten. Sterker, ze hebben er alles aan gedaan om de roker met allerlei ingrepen extreem verslaafd te maken en te houden. De indruk is dat ze zich daarbij vooral op jonge kinderen hebben gericht.’
Maar de tabaksindustrie wilde toch het initiatief voor de Rookvrije Generatie ondersteunen?
‘Ja, dat was verbazingwekkend, tot de aap uit de mouw kwam en bleek dat ze de weg wilden plaveien voor de introductie van de elektronische sigaret, die volgens wetenschappers waarschijnlijk zeker zo verslavend en dodelijk is. Het blijkt maar weer dat de manier waarop tabaksfabrikanten lobbyen krachtig is en vooral gericht op het eigen belang.’
Je vindt het jammer dat deze motie niet aangenomen is?
‘Ja, het zou een scherp signaal naar de tabaksindustrie zijn geweest om te veranderen. Oude mores kunnen niet meer, gekke trucjes zijn steeds meer transparant. Kamerleden zijn niet om de tuin te leiden.’
Tenzij ze van het CDA zijn…
‘Tja, de industrie heeft weer een keer gewonnen, terwijl het zo belangrijk is het roken terug te dringen. Ik had het uit professioneel oogpunt ook interessant gevonden om te bekijken hoe de Tweede Kamer een dergelijk verbod zou handhaven. Het is niet te voorkomen dat Kamerleden directeuren van tabaksindustrieën in hun vriendenkring hebben of privé ontmoeten. Hoe ga je dit soort contacten registreren en hoe voorkom je hiermee dat ze toch invloed blijven uitoefenen?’
Het antwoord zullen we voorlopig niet weten.
‘Nee, inderdaad. De vraag blijft of het bedrijfsbelang van lobbyisten een reden kan zijn om een specifieke lobbyisten aan banden te leggen, of dat we die keuze over moeten laten aan de Kamerleden zelf, met alle risico’s van dien. Misschien moet deze motie elk jaar weer opnieuw ter stemming worden gebracht om zo de temperatuur van het parlementaire badwater te meten.’
