Het interview van prins Andrew met een gehaaide journalist van het BBC-programma Newsnight ging als een bulderstorm de wereld over. Een PR-blunder van jewelste en een masterclass over hoe je geen interview moet geven, beaamden ook alle Nederlandse communicatiespecialisten in koor. Prins Andrew werd gedwongen om zijn publieke functies neer te leggen.
Het is best vreemd dat zijn verkeerde inschatting van het optreden bij de BBC daar nu de aanleiding voor lijkt en niet het feit dat de Britse prins een verwijtbare vriendschap onderhield met een perverse kinderpooier die seks met minderjarigen voor zichzelf, anderen en misschien ook Andrew regelde.
De affaire rond prins Andrew bij Newsnight lijkt een bonusaflevering in het nieuwe seizoen van The Crown, de iconische Netflix-serie over het leven van koningin Elizabeth en haar familie.
Feest van herkenning
Met name de vierde aflevering in het recent uitgebrachte derde seizoen is in het licht van de recente gebeurtenissen een feest van herkenning. Tijdens een rondreis door de Verenigde Staten laat prins Philip – echtgenoot van de Britse monarch – zich verleiden om bij ABC’s Meet the press aan te schuiven.
Philip beklaagt zich over de karige beloning die de Britse royals voor hun harde werk krijgen. Er moest zelfs bezuinigd worden, maar hoe in hemelsnaam vroeg Philip zich getergd af. ‘Moeten we soms stoppen met polo spelen? Of onze paleizen verlaten voor een doorzonwoning?’
Na de publieke en politieke hoon die dit tv-optreden oproept, weet Philip de familie te overtuigen om ten paleize een documentaire op te nemen over het ‘echte’ leven achter de schermen. Wanneer de kijkers zouden zien hoe normaal de royals zijn en hoe veeleisend hun taken, zou er vanzelf maatschappelijk draagvlak ontstaan voor een meer passende honorering, belooft Philip.
Het tegendeel is het geval. De BCC toont een verwaande, verveelde en volstrekt wereldvreemde familie die vooral veel op vakantie is in de talloze kastelen in koninklijk bezit. De documentaire bleek een PR-blunder.
In haar wekelijkse gesprek met de minister-president vraagt Elizabeth zich vertwijfeld af hoe ze dán kunnen aantonen dat ze eigenlijk hele gewone mensen zijn. ‘Maar de mensen willen helemaal niet dat u normaal bent’, zegt de socialistische premier Harold Wilson, ‘zij willen een ideaal zien van volmaakte mensen’.
‘Geen enkel mens is volmaakt, dat is alleen God’, reageert de koningin. ‘Wij zouden het liefst volledig buiten beeld blijven. Daarom hebben we de mythe en de rituelen zodat we toch zichtbaar kunnen zijn zonder dat we onszelf verliezen.’
Onmenselijk systeem
Het protocol dat het Koninklijk Huis onderscheidt van de gewone mensenwereld, is ‘not to keep us apart but to keep us alive’, legt de briljante scriptschrijver van The Crown Elizabeth in de mond.
Het echte probleem van het fatale ongeluk waardoor prins Andrew bij Newsnight de afgrond in reed, is niet dat hij zijn PR-adviseurs negeerde of onvoldoende mediatraining had gekregen. Het echte probleem is dat Andrew van jongsaf aan is opgegroeid in een immoreel en onmenselijk systeem waarin hem te verstaan is gegeven dat zijn roeping vraagt om mee te doen aan een schimmenspel waardoor het volk denkt dat ze iemand zien maar de mens erachter strikt verborgen blijft.
Alleen door voor de buitenwereld volstrekt kleurloos te zijn als mensen zonder opvattingen, emoties en ambities lukt het om als Koninklijk Huis overeind te blijven. ‘Ik heb óók meningen’, schreeuwt prins Charles in een andere aflevering van The Crown wanhopig. ‘Nobody cares’, riposteert de majesteit.
Mythe in stand houden
Het gemak waarmee velen prins Andrew een PR-blunder verwijten, is daarom feitelijk een pleidooi om de mythe van een volmaakt Koninklijk Huis in stand te houden door vooral geen interviews te geven, geen verantwoording af te leggen of ten hoogste een toneelstukje op te voeren waarin de prins deemoedig zijn hoog zou buigen, begrip zou tonen en spijt zou belijden voor zijn vriendschappelijke betrekkingen met Jeffrey Epstein.
Maar Andrew hééft helemaal geen spijt of begrip waarom iedereen zich zo druk maakt over zijn relatie met Epstein. Het hoogste wat je Andrew kunt verwijten is dat hij het koninklijke masker heeft afgezet waar normaliter zijn gewetenloosheid achter verscholen gaat.
Het ontslag van de prins uit zijn publieke functies komt voort uit zijn breuk met de koninklijke spelregels die hen onschendbaar en onkwetsbaar maken. Dat ontslag had moeten volgen toen in de media talloze berichten verschenen over zijn dubieuze relatie met Epstein.
De Britse regering had meteen een diepgaand onderzoek moeten instellen naar die relatie, inclusief de beschuldigingen dat ook Andrew gretig gebruik had gemaakt van het aanbod van Epstein om zich aan een minderjarige te vergrijpen. Het Koninklijk Huis had moeten aankondigen graag aan dit onderzoek mee te willen werken, omdat er voor een pederast geen plek is in het paleis. En waarom hebben de Britse inlichtingendiensten niet veel eerder aan de bel getrokken vanwege deze levensgevaarlijke vriendschap, die de prins ook chantabel zou kunnen maken?
In het jarenlange foute gedrag van de prins en het wegkijken en zwijgen door zijn familieleden en de Britse regering was het interview met Newsnight slechts de finale voetnoot.
Geweldloze burgeroorlog
‘Als de monarchie niet zou bestaan, zou niemand die in deze tijd uitvinden’, schreef The Economist naar aanleiding van de Andrew-affaire. ‘De legitimiteit van de monarchie wordt ontleend aan antieke rituelen en kindersprookjes, niet aan een rationeel systeem om een goede overheid tot stand te brengen. Het verandert macht in een mechanisme dat aangeboren afwijkingen bevordert in plaats van intelligentie.’
De monarchie is ontworpen om ‘diversiteit, gelijkheid en persoonlijke prestaties’ te frustreren, aldus het gezaghebbende opinietijdschrift. Het ultieme bestaansrecht van de monarchie is eeuwenlang geweest dat het als symbool van nationale eenheid de boel bij elkaar houdt. Maar nu het Verenigd Koninkrijk vanwege de Brexit in een geweldloze burgeroorlog verzeild is geraakt, heeft die mythische belofte niets bereikt, concludeert The Economist.
Ook in ons land lijkt het Koninklijk Huis geen antwoord te hebben noch te bieden op de toenemende verdeeldheid en versplintering van de samenleving. Vroeger diende de Kersttoespraak van het staatshoofd nog als wonderzalf om toch vooral om elkaar te blijven geven en in onderlinge verbondenheid ons land sterk te houden.
Willem-Alexander trok een jaar geleden dit stijlbloempje ook weer eens uit de kast: ‘Actieve burgers die het ondanks alle verschillen samen willen bolwerken. Dát is de rode draad die door onze geschiedenis loopt, tot op de dag van vandaag. Dat is wat ons sterk maakt. Ja, er zijn problemen en soms grote spanningen. Maar Nederland is anno 2018 een van de beste plekken ter wereld om te wonen, te werken en te leven.’ Het maatschappelijk effect van deze wijze woorden is al na het uitspreken verloren gegaan.
Juk van nutteloosheid
Authenticiteit, integriteit, transparantie, zelfontplooiing – het zijn de kernwaarden van deze tijd die steeds moeilijker te verenigen zijn met een vitale monarchie. Het is ook de vraag of het nog wel menselijk en wenselijk is om een familie te vragen deze rol te laten spelen. Waar de gewone burgers in The Crown alleen maar willen weten hoe fantastisch het is om in zo’n koninklijk paleis te wonen, lijken de royals enkel behoefte te hebben aan een schouder om op uit te huilen en eindelijk eens hun echte verhaal te vertellen. Ook wij hebben jarenlang op de publieke tribune kunnen zien – popcorn op schoot – hoe prins Claus verschrompelde onder het juk van zijn veroordeling tot volstrekte nutteloosheid.
Koningin Juliana heeft een poging ondernomen om zichzelf als een gewone huismoeder te profileren, iets waar Beatrix snel een einde aan maakte door weer volop mythische mist op te trekken. Willem-Alexander lijkt een tussenweg te bewandelen. Hij is aanraakbaar, betrokken, grappig en heeft de makers van Lucky TV nog steeds niet laten executeren. Tegelijk houdt hij vast aan het protocol, ongetwijfeld ook vanuit het besef dat zijn gezag en geloofwaardigheid daarop gebaseerd zijn.
Het interessante van The Crown is de observatie dat niet het Koninklijk Huis zelf tot distantie dwingt, maar wij dat van hen eisen. Het grondwetsartikel dat de Koning onschendbaar maakt en de ministers verantwoordelijk is de beste stok achter de deur om iedere neiging tot transparantie en verantwoording te onderdrukken. Rond ieder koninklijk incident haast de premier zich naar de Kamer en blijven de paleisdeuren gesloten.
Volstrekt dociel
Ook journalisten zijn volstrekt dociel als er een Nederlandse royal in de buurt is, alleen al uit angst om voor een brutale vraag op de zwarte lijst van de RVD terecht te komen. Het grootste offer dat van een koning, ook in ons land, wordt gevraagd is een leven zonder meningen. Willem-Alexander mag dan in zijn beginjaren hebben gezegd dat hij niet van plan was om alleen lintjes door te knippen maar dat is precies wat in toenemende mate van hem verwacht wordt.
Het grootste taboe dat rond het Nederlandse Koninklijk Huis bestaat, is geld. De monarchie is het meest lucratieve verdienmodel dat ons land kent. Je hoeft er niets voor te kunnen, niets te presteren, er wordt geen visie van je verwacht noch leiderschap, geen targets, geen (ondernemers)risico, geen functioneringsgesprekken.
Voor deze principieel nietszeggende rol in het staatsbestel toucheert de koning in 2019 926.000 euro aan zakgeld, want daar komen nog talloze onkostenvergoedingen bij. Ook Máxima krijgt een ‘grondwettelijke uitkering’ en wanneer prinses Amalia in 2021 18 jaar wordt en nog thuis woont, maakt de Nederlandse staat ieder jaar zo’n 2 miljoen euro (netto) naar paleis Huis ten Bosch over.
Dat geld krijg je natuurlijk niet op – ook omdat vrijwel al je onkosten door de overheid worden betaald – zodat het familievermogen inmiddels naar schatting zo’n 950 miljoen euro (!) bedraagt. Een beetje vermogensbeheerder weet daar ieder jaar nóg meer van te maken. Wanneer we eens besluiten om met de monarchie te stoppen, hoeven de Oranjes in ieder geval niet voor de bedelstok te vrezen. Deze vorstelijke beloning is tegelijk de achilleshiel van het monarchale model.
Bevrijden uit dwangbuis
Naarmate de monarchie steeds minder maatschappelijke toegevoegde waarde heeft en de koninklijke zwijgplicht steeds moeilijker standhoudt in de moderne mediacratie kan de vraag opkomen waarom we zo veel geld spenderen aan een instituut dat wij van iedere betekenis hebben ontdaan. Met incidenten zoals rond prins Andrew wordt steeds duidelijker dat de monarchie geen volmaakte rolmodellen voortbrengt maar juist tot morele corruptie aan kan zetten.
Als de mythe van het koninklijke sprookje vaker wordt ontmaskerd, staat de achterdeur al op een kier. Ik gun het Willem-Alexander van harte dat hij zijn diensttijd uitzit. Maar wanneer de troon voor Amalia in beeld komt, moeten we eens goed gaan nadenken of we haar niet uit deze koninklijke dwangbuis willen bevrijden. Misschien wordt iedereen daar wel veel gelukkiger van.
Reacties:
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!
Scherpe analyse van de morele issues en het knellende keurslijf van een Koninklijk Huis. Wel een paar kanttekeningen: 1) een dwingend format is lastig, maar velen gaat het aardig af. Niet elk lid van een koningshuis laat asociaal, amoreel en mogelijk crimineel gedrag zien als Prins Andrew (die natuurlijk gewoon juridisch vervolgd moet worden); 2) naast puur ceremoniele en vrij zinloze taken vervullen de Koning en Koningin ook zeer zinvolle taken die goed zijn voor de Nederlandse economie, voor onze samenleving en grappig genoeg ook voor het functioneren van de parlementaire democratie; 3) los daarvan mag er heel kritisch worden gekeken naar de hoogte van de uitkering en onkostenvergoedingen die leden van het Koninklijk Huis ontvangen. Dat taboe moet hoog nodig worden doorbroken; dat is zelfs in het belang van het voortbestaan en de geloofwaardigheid van het Koninklijk Huis zelf.
@Koen van Niftrik
Zinvolle taken voor de economie is onmogelijk te bewijzen
https://www.republikeinen.nl/wat-levert-een-koning-op-bij-handelsmissies/
Zinvolle taken voor de parlementaire democratie ben ik erg benieuwd naar de redenering!