NOSop3 en Talpa Radio interviewen woordvoerders via WhatsApp

‘Radioluisteraars zijn vaak druk met van alles’, zegt Bart Jan Cune, hoofdredacteur Talpa Radio Nieuws. ‘Behalve met het radioluisteren zelf. Er wordt gekookt, autogereden of gestudeerd. Tussen al die afleiding in moet je de aandacht op je weten te vestigen.’   

Ziedaar de rationale achter de technische ontwikkelingen van het radio-interview. Waar ze vroeger gewoon per telefoon werden gehouden is dat niet meer gewenst, aldus Cune. ‘De traditionele telefoonlijn en zelfs VOIP is vaak nog krakerig en klinkt analoog.’  Dat kost luisteraars en aandacht. 

Ook NOSop3 heeft met de radiobulletins op 3FM en FunX het klassieke radio-interview per telefoon - in 2014 al - in de ban gedaan. Ook in de overige radio-uitzendingen van de NOS zijn ze inmiddels steeds minder te horen. ‘De audiokwaliteit van de quotes is niet voldoende’, zegt Yannick Eling, radiojournalist bij de NOS. ‘Wil je zorgen dat mensen luisteren dan moet je heel helder zijn, qua inhoud en ook technisch. Alleen als het echt niet anders kan en het belang van uitzending heel groot is, als we iemand bij een ramp hebben bijvoorbeeld, dan gebruiken we de telefoon. Voor de rest zetten we technische, digitale middelen voor interviews.’ 

Dat kan op verschillende manieren, vertelt Eling. Antwoorden kunnen op een digitale recorder worden ingesproken door de woordvoerders, en vervolgens met de redactie worden gedeeld. Skype wordt ingezet, en ook hebben de omroepen hun eigen app waarop de interviews kunnen worden afgenomen. Bij de NOS heet die Luci, bij Talpa de Radio Reporter-app. Het meest gebruikte en ook meest laagdrempelige middel is echter WhatsApp. ‘Dat zetten we echt heel vaak in’, aldus Eling.  

Elk van deze middelen heeft zijn voor- en nadelen. De Luci-app heeft de beste kwaliteit. Eling: ‘En je kunt er een volwaardig interview mee houden, een gewoon gesprek waarin je kan doorvragen.’

Nadelen zijn er ook. Niet iedereen beschikt over deze apps, hoewel dat snel is op te lossen, aldus Bart Jan Cune. ‘Woordvoerders kunnen die op uitnodiging installeren.’ Maar er is wel een complicatie, zegt Cune er meteen bij, want het gebeurt regelmatig dat interne ict-beveiligingsprotocollen  bij organisaties het onmogelijk maken om dat te doen. Niet iedereen mag zomaar alle apps – het geldt ook voor Skype - op z’n smartphone installeren. Zeker niet als er ook bedrijfsgevoelige informatie op staat.

Cune: ‘De politie heeft bijvoorbeeld weinig plekken beschikbaar waarop ze echt “naar buiten” kunnen via internet en daardoor ben je toch al snel veroordeeld tot het opnemen van een traditioneel telefoongesprek.’

Dat verklaart voor een deel de populariteit van WhatsApp voor het nieuwsinterview op radio, want dat wordt zoals gezegd het meest gebruikt. Er zijn weinig technische belemmeringen, iedereen heeft de app zo ongeveer op zijn smartphone staan.  

‘Het is een mooie techniek. Het voelt laagdrempelig’, zegt Gerjan Vasse, hoofd mediarelaties bij de NS. Hij wordt geregeld via WhatsApp geïnterviewd, vooral door de grote radiostations, zoals de NOS en Radio 538 van Talpa. Vasse: ‘Je krijgt een aantal vragen ingesproken toegestuurd en daar geef je dan antwoord op. Het is binnen een paar tellen gebeurd. Wat ook het voordeel is: als je niet goed uit je woorden komt delete je het fragment en spreek je het opnieuw in. Daar ben ik bij gebaat en een redactie natuurlijk ook. Soms krijg je ook pingeltje van de redactie terug, bijvoorbeeld of het wat korter kan, of je krijgt nog een aanvullende vraag binnen.’ 

Harold Reusken van ING vindt het WhatsApp-interview vergelijkbaar met nieuwsitems voor tv. ‘In wezen is het hetzelfde als de NOS met een cameraploeg langskomt, een paar korte quotes opneemt om dat vervolgens in een item te verwerken.’

In de praktijk krijgen de woordvoerders zo’n  vier à vijf vragen toegestuurd, meestal ingesproken door een redacteur om er een waarheidsgetrouw geheel van te maken. Reusken: ‘Ik herhaal de vraag altijd even en kom dan met het antwoord. Ik doe dat om zelf zeker te zijn dat ik alles heb beantwoord en om de journalisten te laten weten welk antwoord bij welke vraag hoort. Die vraag kunnen ze er vervolgens weer uitknippen.’  

Het grootste voordeel van een dergelijk interview vindt Reusken het feit dat hij zelf kan bepalen wanneer hij de antwoorden inspreekt. ‘Dat is juist als er iets groters gebeurt erg belangrijk. Vaak ben je intern nog bezig om informatie naar boven te halen of te bespreken. Zo hadden we hier bij ING een storing en was er veel hectiek. Als je dan via WhatsApp kan antwoorden en niet live de uitzending in hoeft, maakt dat het een stuk flexibeler. Je bent niet meer afhankelijk van de uitzendtijden van het radionieuws.‘ 

Nadelen zijn er natuurlijk ook. Allereerst is WhatsApp niet geschikt voor langere interviews. Gerjan Vasse, NS: ‘Het is een wat kunstmatige manier van interviewen, alsof je een gesprek via een walkietalkie voert. Ik zou het niet graag gebruiken als ik iets meer context wil meegeven. Dat gaat beter in een gewoon gesprek. Je weet ook niet welke kant het op gesneden wordt.’ 

Een ander nadeel is dat het de woordvoerder veel ruimte geeft om zijn antwoord zo gunstig mogelijk te formuleren. Bij een normaal interview kan de journalist een geïnterviewde ‘overvallen’ met een vraag of interrumperen. Nu moet hij nu maar afwachten wat de woordvoerder terugstuurt.

Harold Reusken van ING vindt dat het voor een professionele woordvoerder geen verschil moet maken of hij een journalist aan de lijn heeft of dat zijn antwoord inspreekt. ‘Je hebt misschien meer ruimte om te spinnen, maar dan is het nog altijd de redactie die bepaalt wat ze met je antwoord doen, te positieve antwoorden zouden ze er echt wel uithalen. Nee, ik zie geen verschil met een gewoon telefonisch interview. Het gaat meestal ook om korte zakelijke antwoorden, want dit middel is bedoeld om snel een reactie op radio te kunnen krijgen. En daarvoor is het heel geschikt.’

Kader: Eisen aan de woordvoerder

Wat verwacht een radiojournalist eigenlijk van een woordvoerder? Bart Jan Cune geeft inzicht: ‘Kwalitatief hoogwaardige woordvoering is al lang niet meer alleen antwoord op al je vragen. Het gaat over veel meer facetten dan alleen techniek. Het is een optelsom. Een woordvoerder die in het abstracte blijft valt bij ons per definitie af, omdat wij woordvoerders opvoeren om zaken voor de luisteraars concreet te maken. De vraag “waarom” wordt dan ook steeds vaker vervangen door “wat” en “hoe”. Een woordvoerder waarvan bekend is dat deze toch alleen het persbericht herhaalt wordt niet eens meer gebeld. Woordvoering moet per definitie de nieuwscast verrijken. Niet alleen met heldere inhoud, maar met heldere sound. Het liefst hebben we overigens een reactie van de betrokkene of deskundige rond het onderwerp. De woordvoerder is dan degene die het contact voor ons legt.’   

Kader: Het echte probleem, geen HD

Dat de radiostations uitwijken naar WhatsApp verhult het werkelijke probleem: de telefoonproviders. Nog altijd is een groot deel van de telefoongesprekken niet in HD te voeren. Niet dat het technisch niet kan; bij alle Nederlandse mobiele aanbieders kunnen klanten met HD-geluidskwaliteit bellen. Dit werkt vooralsnog alleen wanneer gebeld wordt binnen het netwerk met andere klanten van dezelfde provider. ‘Onze smartphones worden elk jaar geavanceerder, maar de geluidskwaliteit van onze telefoongesprekken is al twintig jaar hetzelfde’, zegt Yannick Eling van de NOS. 'Ik vind het ongelooflijk dat in 2018 nog niet iedereen HD belt. Iedereen heeft een fantastische microfoon in zijn broekzak, maar we gebruiken slecht een gedeelte van de mogelijkheden. We zijn met interviews via WhatsApp en Skype een probleem aan het oplossen dat er niet zou moeten zijn. Ik hoop dat we dit over een paar jaar zullen weglachen.’