Meghan is niet happy

Natuurlijk hangt er een zwarte schaduw van de dood van prinses Diana over dit interview. Prins Harry is zeer open dat de strijd die hij nu tegen de roddelbladen van het Verenigd Koninkrijk voert om zijn vrouw te beschermen, gevoed wordt vanuit de overtuiging dat diezelfde media zijn moeder de dood in hebben gedreven.

Waar Nederlandse media zich zeer terughoudend opstellen rondom het privéleven van leden van het koninklijk huis, genoegen nemen met twee strak geregisseerde fotosessies per jaar en zelfs serieuze journalisten in hijgende lakeien veranderen wanneer ze Willem-Alexander of Máxima een onbenullige vraag mogen stellen, kennen de Britse media geen scrupules. Sterker: het lijkt de prijs die de Britse bevolking eist om op kosten van de staat een leven vol luxe en eerbetoon te mogen leiden.

De Britse royals zijn niet alleen slachtoffers van de media. Zij weten op hun beurt de media ook volop te gebruiken en hebben hun PR dik op orde. Via social media bieden ze voortdurend een inkijkje in hun leven, posten ze grappige filmpjes en weten ze de journalistieke magneet die ze bij ieder (werk)bezoek activeren ook goed te gebruiken om bijvoorbeeld maatschappelijke doelen in beeld te brengen.

Wie The Crown volgt, weet dat mediawijsheid diep in het DNA van de Britse koninklijke familie verscholen zit. De onbetwistbare koningin in het bespelen en gebruiken van de media, was natuurlijk Diana zelf. Ook door ‘openhartige’ interviews over haar moeizame relatie met Charles te geven, die later ingegeven bleken te zijn door een welbewuste mediastrategie.

Er is daarom voldoende reden om achter het interview met Meghan een agenda te vermoeden. Voortdurende controle is de eerste natuur van ieder koningshuis dus als de teugels ogenschijnlijk iets gevierd worden, dan moet dat bijna wel met een bedoeling zijn. Bovendien is Meghan gewend om interviews te geven én een gevierde actrice. Die ervaring maakt dat zij naar zichzelf door het oog van camera kan kijken en precies weet wat haar verhaal met de kijker doet.

Daarmee hoeft het nog niet gespeeld of oneerlijk te zijn. Het kan een bewuste keuze zijn geweest om een boodschap aan de (foute) media (en de consumenten die zij bedienen) te geven: ‘Back off’.

Toch sluit ik niet uit dat het interview spontaner is geweest dan wij als gelouterde professionals meteen vermoeden. Tom Bradby is al jarenlang een vriend van de familie. Hij trok bovendien ruim een week met Meghan en Harry op tijdens hun reis door Afrika met het doel om een documentaire te maken. Dan kan er ook vertrouwen en openheid ontstaan die bij een los interview van een half uurtje ontbreekt.

Zelfs met een kroon op kan je niet altijd een masker blijven dragen. Een goede journalist weet dat vertrouwen te verzilveren door ‘op camera’ antwoorden te krijgen op dezelfde vragen die je misschien de avond ervoor in een quasi-vertrouwelijke setting stelde. Hij doet dat ook behendig door zelf een empatische voorzet te geven: “Ik kan mij voorstellen dat het mentaal en fysiek heel zwaar voor je is.” Het enige wat Meghan nog hoeft te doen is ja zeggen.

Het gesprek van Meghan met Tom Bradby kan een gewiekst frame zijn maar ook de bevestiging dat een ‘human interest’-interview voor de geïnterviewde misschien wel het meest ingewikkelde journalistieke genre is. Af en toe geef ik mediatrainingen om mensen juist daarmee om te laten gaan. Vaak wordt het ‘confronterende’ interview, bij Nieuwsuur of Pauw, gezien als de ultieme uitdaging. Het is een boksgevecht waarin je overeind moet zien te blijven, door de intimiderend vraagstoten te pareren en vooral je eigen verhaal overeind te houden. Met het herhalen van pakkende kernboodschappen als belangrijkste wapen. Dat kan je leren en oefenen. Keer op keer. En als het rode licht van de camera gaat branden, weet je dat het na tien minuten ook weer voorbij is. Het ‘human interest’-interview vertrekt met volledig andere uitgangspunten.

Het begint er al mee dat het altijd op basis van vrijwilligheid gebeurt. Waar een confronterend interview nog kan voortkomen uit de noodzaak om je te verantwoorden of de consequentie is van de zelfbeleden transparantie kan een persoonlijk gesprek alleen maar slagen als je zelf ook bereid bent om mee te doen. Je doet het slot van de grendel en heet de journalist van harte welkom om in je leven door te dringen. Daar betaal je wel een prijs voor.

In een ‘human interest’-interview komt een journalist niet voor jou maar om lezers een verhaal te kunnen brengen dat boeit en pakt. Het grootste belang van een journalist bij dit type interview is daarom dat zij of hij jouw vertrouwen weet te winnen waardoor je zo openhartig mogelijk bent. Dat willen we namelijk lezen. Kwetsbaar, ontwapend, ontroerend, indringend – wanneer een interview dat bij ons als kijker, lezer of luisteraar oproept, zijn we tevreden. En hebben we het gevoel dat iemand het ‘echte’ verhaal vertelt, laat kijken in zijn ziel. Prachtig.

Dit interviewgenre vraagt van een journalist om een sterk empathisch vermogen, goed luisteren om de juiste vragen te kunnen stellen en om een intimiteit in het gesprek te brengen waardoor de geïnterviewde vergeet dat haar of zijn verhaal na het gesprek aan de openbaarheid wordt blootgesteld.

Met als kers op de taart dat het een journalist vrijstaat om ogenschijnlijk impertinente vragen te stellen die we in het normale maatschappelijk verkeer niet zo snel naar voren zouden brengen. “Ben je weleens vreemdgegaan?”, zullen weinig collega’s in de bedrijfskantine durven vragen. In een ‘human interest’-interview kan het zo maar op tafel komen.

Binnen deze bijzondere context voelen ook ongemakkelijke vragen logisch aan en is een antwoord al snel gegeven. Ook omdat veel mensen het lastig vinden om ‘nee’ te zeggen. Bij een mediatraining voor dit soort interviews is de moeilijkste les vaak: “Durf gewoon ‘dat gaat je niets aan’ te zeggen.” In mijn ervaring met deze specifieke trainingen kost het weinig moeite om mensen in een paar vragen veel meer te laten zeggen dan ze achteraf hadden gewild. Zelfs met de voorkennis dat hun verhaal de volgende dag in de krant staat of live wordt uitgezonden. Een goede journalist weet dat waarschuwingslampje te doven.

Voorbeeld

Journalist: “Vertel eens iets over je jeugd”

Geïnterviewde: “Nou, ik heb eigenlijk een hele gewone opvoeding gehad. Vader werkt, moeder thuis en na school gezellig aan de thee.”

Journalist: “Zijn je ouders nog steeds bij elkaar?”

Geïnterviewde: “Nee, toen ik 18 was, kwam mijn vader een andere vrouw tegen en is hij van de ene op de andere dag vertrokken.”

Journalist: “Ach wat vreselijk. Je moet vast heel boos op je vader zijn geweest. Heb je nog wel contact met je vader?”

Geïnterviewde: “Nauwelijks. Die boosheid ben ik nooit helemaal kwijtgeraakt.”

Kop van het artikel: “Ik ben nog steeds boos op mijn vader”

Dit is geen gekunsteld voorbeeld. Ieder mens heeft zulke verhalen. Het is de taak van een journalist om die op te graven.

Het lastige van een ‘human interview’ is daarom dat je iets moet doen dat eigenlijk haaks staat op wat de bedoeling van de journalist is: regie houden. In de mooiste interviews gebeurt het tegendeel. Waar soms wordt vermoed dat een openhartig interview een strategische keuze was, zoals het gesprek met de echtgenoot van Femke Halsema met twee journalisten van NRC Handelsblad, denk ik dat het vaak toevalliger is gebeurd dan buitenstaanders denken.

Gewoon omdat het een diepmenselijke eigenschap is dat wanneer iemand je aandacht geeft, open vragen stelt en meelevend overkomt, het opgeven van controle en meegaan in de openhartigheid veel verleidelijker is dan de dijken blijven bewaken. Zeker wanneer je oprecht boos bent, zoals Robert Oey, hoeven journalisten vaak maar een klein zetje te geven om helemaal leeg te lopen. In een gezellige kroeg met een biertje erbij is de publieke tribune al snel vergeten.

De openheid die je wilt bieden, bewaak je zelf. Dat begint al bij het inwilligen van een verzoek om een persoonlijk gesprek. Doe het vooral niet als je aarzelt of bang bent voor lijken die je zelf uit de kast laat vallen. En misschien wel het belangrijkste: wat je over jezelf kwijt wilt, is je eigen keuze maar wees heel terughoudend met wat je over anderen vertelt. Frustraties over exen, problemen met kinderen, trauma’s uit je jeugd dankzij ouders of docenten, duistere familiegeheimen – denk heel goed na of het delen van die ervaringen waar anderen bij betrokken zijn niet tot schade kunnen leiden. Ook je kinderen moeten de volgende dag weer naar school (of je ex) en je partner naar haar of zijn werk. Zij hebben misschien meer moeite met jouw openhartigheid dan jezelf. Vooral wanneer je in de verleiding bent gekomen om iets prijs te geven dat zij nog niet weten...

Een persoonlijk gesprek behoort tot het mooiste wat journalisten te bieden hebben. Er kunnen goede redenen zijn om jezelf eens wat meer bloot te geven, ook voor een breder publiek. Maar bedenk dat het meest intieme gesprek met een journalist uiteindelijk gewoon in een glazen huis plaatsvindt. Ook Meghan was zich daar terdege van bewust toen het rode lampje aanging om haar persoonlijke ontboezeming vast te leggen.