Kunst is propaganda, vindt Alain de Botton

Door Marjolijn Meynen

Eigenlijk had ik mij voorgenomen om niet (vaak) over het Rijksmuseum iets te schrijven. Maar sinds gisteren heeft Alain de Botton met 147 knalgele post-its zijn intrek genomen in het Rijks, met de tentoonstelling Art is Therapy. De post-its met filosofische, soms grappige en soms droevige teksten hangen naast bekende en onbekende kunstwerken, maar ook op onverwachte plekken zoals de toilet of de garderobe.

Er was al een boek Art as Therapy. En ook al een app. Dus echt nieuw is het niet. Maar toch laat deze tentoonstelling als geen andere zien wat het effect van goede communicatie kan zijn.

Invulling van je leven

Alain de Botton vindt namelijk dat de manier waarop kunstmusea omgaan met teksten anders kan, en ook beter moet aansluiten bij wat kunst ooit was: propaganda om de kijker bewust te laten zijn hoe je je leven invulling zou moeten geven. Het woord propaganda is natuurlijk wel even wennen. Het is na Hitler een beetje een besmet woord. Maar wellicht heeft Alain de Botton wel een punt; zijn de frambozen van de Coorte inderdaad geschilderd om ons eraan te herinneren dat je in een huwelijk niet te snel verveeld moet raken maar van ieder aspect moet genieten. En gaat de Nachtwacht inderdaad over vriendschap. Maar De Botton gaat verder. Kunst is niet alleen propaganda, het zou zelfs therapeutisch kunnen werken bij alle grote en minder grote problemen van het leven.

Kunsthistorische feiten of technische details

En daar gaat het nu in musea, de kathedralen van de kunst en dus het goede leven, juist niet (expliciet) over. In musea kiest men indelingen op basis van tijd of tekstbordjes met kunsthistorische feiten of technische details. Heldere feiten dus, in plaats van discutabele emoties of effecten op de ziel.

Geen standpunt

Waarom? De enorme hoeveelheid kennis en passie over de collectie willen we delen met een zo breed mogelijk publiek. Maar in ons streven om veel voor iedereen te zijn gaat het misschien juist mis. We durven daarbij niet meer te kiezen of een standpunt in te nemen, maar kiezen voor de grootste gemene deler – de kunsthistorische feiten. En daar gaat het vaker mis bij goed bedoelende, kennisgedreven, publieke instellingen. We willen het te goed doen en te veel doelen dienen. En in onze ambitie verliezen wij uiteindelijk het resultaat uit het oog.

Inspirerend communicator

Alain de Botton is een van de populairste filosofen van onze tijd, maar daarnaast hij is ook een zeer inspirerend communicator. Op zijn post-its herinnert hij ons eraan dat je als communicatieprofessional keuzes moet maken. Dat het niet alleen over feiten moet gaan, maar ook over wat het met je doet. Dat je niet altijd alles even serieus moet nemen. Maar dat het met een kleine kwinkslag misschien nog beter over komt en in ieder geval anders voelt. Deze interventie – om maar een vakterm te gebruiken – doet in ieder geval wat goede communicatie moet doen; de zaak in beweging zetten. Mensen betrekken en aan het denken te zetten.

Door experts wordt hij omschreven als de Marmite reclame uit de jaren 50; Love it of Hate it. Alain de Botton durft in ieder geval te kiezen en weet mensen te raken. Nu wij nog.

Foto: Vincent Mentzel