Jaarlijks overlijden meer dan tweehonderd mensen door zelfdoding op het spoor. De communicatie hierover werd altijd uiterst terughoudend gevoerd, maar daar komt wat meer openheid in, ook omdat mensen die zelf een poging hebben ondernomen of wilden ondernemen aangeven dat het mensen kan helpen. Woordvoerder Jaap Eikelboom van ProRail over een duivels dilemma.
‘Ja, daar is veel over gediscussieerd natuurlijk. Het is een heel moeilijk en gevoelig onderwerp, vooral voor onze medewerkers die dit dagelijks meemaken. Daarom is ons uitgangspunt dat we bij voorkeur niet communiceren over zelfdoding op het spoor. Er zijn mensen die daar heel strikt aan willen vasthouden en dat is begrijpelijk; je wilt op geen manier copycat-gedrag in de hand werken. Tegelijkertijd kun je het onderwerp ook niet helemaal stilzwijgen. Daar zit een spanning, een dunne lijn waarop we balanceren. Uiteindelijk hebben we besloten er op gezette tijden over te communiceren.’
‘De positie van onze mensen. Doordat we dit vanuit het perspectief van de machinisten, conducteurs en incidentenbestrijders vertellen, kan het juist helpen om te zorgen dat er minder suïcides zijn. We krijgen vaak van onze medewerkers terug: communiceer erover, want het kan mensen helpen een andere beslissing te nemen. Ook degenen die een poging tot zelfdoding hebben gedaan en met wie we contact hebben, geven aan dat ze er juist graag over willen praten om anderen te helpen.’
‘We hebben met De Telegraaf heel duidelijke afspraken gemaakt. We mogen alle beelden van tevoren zien en kunnen aangeven wat wel kan en niet. Verder volgen we een mediacode betreffende zelfdoding, die opgesteld is door 113. Die richtlijn adviseert journalisten hoe ze veilig kunnen berichten over suïcide.’
‘Verschillende zaken. Uit internationaal wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het cruciaal is om details achterwege te laten, zoals de locatie of de methode waarop iemand een einde aan zijn leven maakte - hoewel dat laatste natuurlijk wel lastig is te vermijden bij een organisatie voor het spoor. Zoals gezegd, het uitgangspunt is ‘niet communiceren’, maar als berichtgeving toch onvermijdelijk is, dan moet dat met duidelijke vermelding van hulp gebeuren.’
‘De media hebben een eigen verantwoordelijkheid, maar daar spreken we ze wel op aan. Het gebeurt geregeld dat een journalist meeloopt met ProRail-medewerkers. Je weet dat het onderwerp suïcide dan altijd wordt besproken. Dat is niet erg, maar we vragen de journalisten wel om erg terughoudend te zijn met wat ze erover berichten.
‘Er is een constante dialoog binnen de organisatie. Het komt dagelijks voor, heeft grote gevolgen voor het treinverkeer en maakt elke keer een enorme indruk op onze mensen. We houden ‘veerkrachtmetingen’, waarbij we kijken naar onze medewerkers die iets ernstigs hebben meegemaakt. Ze worden begeleid en krijgen zo nodig extra hulp van een gespecialiseerd bureau. We hebben daarnaast samen met de NS en 113 een cursus ontwikkeld voor mensen in de spoorsector; 3700 spoorcollega’s hebben geleerd om suïcidale personen te herkennen, contact te maken en ze over te dragen aan 113. Uit cijfers blijkt dat alleen vorig jaar al 400 interventies zijn gedaan.’
‘Dat is erg moeilijk los te koppelen van andere maatregelen die we nemen. We maken het spoor zelf zo moeilijk toegankelijk als mogelijk, onder meer door het plaatsen van hekwerken. Daarnaast houden we toezicht op risicolocaties, onder andere met camera’s, en staan er aan het einde van perrons borden die oproepen om hulp in te schakelen. Ook brengen we anti-loopmatten en schrikverlichting aan. Dat alles heeft effect. Het laatste jaar is het aantal suïcides met 10 procent afgenomen. Hoewel we natuurlijk streven naar nul incidenten, zijn we daar best tevreden over.’
Handreiking voor mediaprofessionals
Media dragen een grote verantwoordelijkheid voor veilige berichtgeving over zelfmoord. De manier waarop zelfmoord onder de aandacht wordt gebracht, kan mensen in een bepaalde richting sturen.De helpende richting zorgt ervoor dat mensen hulp gaan zoeken. Maar het is ook mogelijk dat berichtgeving mensen in de verkeerde richting stuurt. 113 zelfmoordpreventie heeft daarom een handreiking uitgebracht voor mediaprofessionals, zowel journalisten als woordvoerders. De gehele handreiking is hier te lezen. Hier vast enkele adviezen eruit.
Waarmee kan imitatiegedrag voorkomen worden?
• Vermijd details over de gebruikte methode en de plaats.
• Terughoudende woordkeus.
• Terughoudend publiceren. • Wees extra zorgvuldig als het om een bekende persoon gaat.
Wat draagt bij aan het zoeken en vinden van hulp?
• Beschrijf positieve rolmodellen.
• Geef informatie over hulpmogelijkheden.
Welke informatie vermindert stigma rondom suïcide?
• Informatie over de complexiteit: suïcide is niet eenvoudig.
• Weerleggen van misvattingen: “Iemand die er over praat, doet het niet”.
• Normaliserende informatie over het vragen van hulp.
De handreiking biedt daarnaast informatie over hoe je om kunt gaan met reacties van mensen.