Mocht er iemand een voorbeeld zoeken van een volledig mislukte politieke ‘spinactie’, dan hoeft die daar sinds gisteren niet al te lang over te doen. D66 schreef, zoals ze dat in de sportverslaggeving zo graag zeggen, ‘geschiedenis’ met zijn beschadigingsactie van de VVD-formateur Johan Remkes.
Niet eerder moest een hoofd voorlichting tenminste in een persverklaring door het stof over de georkestreerde uitspraken van twee woordvoerders en een Tweede Kamerlid, Sjoerd Sjoerdsma in dit geval, over Remkes. De informateur zou teveel gedronken hebben tijdens de gesprekken met VVD, CDA en D66 en die warrig hebben geleid, fluisterden de D66’ers de Haagse pers in.
‘Natuurlijk neem ik dat meteen terug’, verklaarde Daan Bonenkamp, de hoofdvoorlichter van de Democraten, dinsdag: ‘We hebben dat echt niet zo bedoeld. Wij hebben geen enkele reden om te twijfelen aan de professionaliteit van de informateur en hebben veel vertrouwen in zijn aanpak.’ Bonenkamp ontkende de actie niet.
Ongekend
Het is ongekend dat een spindoctorsactie publiekelijk moet worden teruggenomen, hoogstwaarschijnlijk onder druk van de VVD en mensen rondom Remkes. Meestal blijft het onder de Haagse stolp wie de beschadigende informatie liet vallen en waarom.
Wat er precies fout is gegaan voor de D66’ers is niet helemaal te zeggen. Zelfs de reden voor de ‘spin’ laat zich raden. Volgens Haagse watchers was D66 niet blij met de uitleg van Sigrid Kaags uitspraak dat ze de ChristenUnie niet meer uitsluit.
Kaag bedoelt volgens hen dat ze in een coalitie met GroenLinks en de PvdA niet meer voor de ChristenUnie ging liggen, maar haar uitspraken leidden tot een hernieuwde verkenning van de coalitie tussen VVD, CDA, D66 en de CU.
Waarschijnlijk wilde D66 dat alles in de schoen schuiven van de ‘warrige’ Remkes, maar dat sloeg dood. Hoe dat kwam? Enkele belangrijke onderdelen voor een effectieve smear-campaign ontbraken bij deze spin.
Daders en slachtoffers
Ten eerste was Remkes niet de goede persoon om te beschadigen. Bij een dergelijke lasteractie is het de kunst om een soort dader-slachtoffer-frame te creëren: dronken informateur zorgt voor chaos in de formatie, arm D66 heeft daar heel veel last van.
Probleem is dat bijna niemand Remkes verantwoordelijk houdt voor die chaos, maar wel de betrokken politieke partijen die niet over hun schaduw heen willen stappen.
Dat wordt helemaal versterkt door de formele rol van Remkes. Hij is ingehuurd als informateur, als een procesbegeleider, maar is geen partij in de discussies. Het is unfair hem het falen in de schoenen te schuiven. Spinnen over een concurrerend politicus mag, over iemand die is ingehuurd als informateur is not done.
Een ander punt waar het misging is de fout gekozen associatie. Normaal gesproken kan een beschadigingsactie erg effectief zijn als die appeleert aan een sluimerend gevoel bij mensen. Bekend is het debat waarin CDA-kandidaat Jan Peter Balkenende tegen zijn concurrent Wouter Bos zei: ‘U draait en u bent oneerlijk’.
Dit was Balkenende ingefluisterd door spindoctor Jack de Vries van het CDA, die in publieksonderzoeken zag dat het vertrouwen van mensen in Bos een zwak punt was. Hij regisseerde de geloofwaardigheidsaanval op Bos nauwkeurig en met veel succes.
Duikboot-Johan
Bij Remkes is de drank ook een punt van herkenning, maar niet iets waar de informateur op te pakken is. Remkes kan drinken als een tempelier, weten de Haagse journalisten. Met één hand draait hij een sjekkie en met de andere hijst hij met gemak een paar biertjes weg met een borreltje erin, en dan is hij nog maar net begonnen.
Ondanks dat heeft niemand ooit gezien dat Duikboot-Johan erg warrig of onsamenhangend werd door zijn inname. Het D66-frame is kortom voor de hand liggend maar niet zo geloofwaardig. De erkenning van Remkes, dat hij een borreltje voor en tijdens het diner had gedronken, droeg daar alleen maar aan bij.
Bovendien is er een andere factor van belang. De sympathie van journalisten voor Remkes is over het algemeen groot. Dat speelt altijd een rol in dit soort zaken. Een vuige roddel wil je best geloven of doorvertellen, maar wel graag over iemand waar je een hekel hebt, en niet degene waar je zo lekker mee aan de bar kunt zitten.
