Hij werkte 25 jaar als mediatrainer in Vlaanderen en had veel politici onder zijn hoede. Hij schreef een boek over de cultuurverschillen – ‘Valse vrienden’ heet het. Na 25 jaar keert Evert van Wijk terug naar Nederland. Maar hij geeft graag commentaar, heel graag.
Over zichzelf
‘Ik ben de eerste Nederlander sinds de afscheiding in 1830 die op het hoogste politiek niveau geld verdient aan de Belgische politiek. Grappig toch? Ik heb jarenlang voor premier Leterme gewerkt. Ik werk altijd exclusief voor een politieke partij. Je moet in België niet te lang voor een politieke partij werken, want dan word je ermee geassocieerd. Ik werk nu voor de partij van Bart de Wever, dat mag je best weten. Ik doe vooral communicatie- en mediatrainingen. Ik denk overigens dat ik er zo goed in ben, omdat de Belgen daar zo slecht in zijn. Het presenteren en debatteren zit veel meer in de Nederlandse cultuur. Kijk maar naar het onderwijs. In België is het systeem er een van reproductie en de leraar is de baas. Het is stilzitten en je kop houden.’
Over concurrenctie
‘Echte concurrentie op mijn specialisme is schaars. Een paar jaar geleden, dreigde ik last te krijgen van bijschnabbelende VRT-journalisten. Toen heb ik een groot onderzoek opgezet: mogen journalisten in vaste dienst mediatrainingen geven en bijklussen? Eerst werd het in Vlaanderen doodgezwegen, maar uiteindelijk pikte KRO’s Reporter het op en toen werd het hier ook groot. En met resultaat, want het mag niet meer van de VRT. Ik had mijn doel bereikt.’
Over de valkuilen
‘Ik noem mezelf een bont en blauwe ervaringsdeskundige, want ik ben in alle valkuilen gelopen waar Nederlanders die denken dat beide landen hetzelfde zijn in lopen. Maar alles is hier anders. Alleen de taal is hetzelfde.
‘Toen ik voor mezelf begon, dacht ik: je hebt goede relaties, je weet waar je het over hebt, dus dat komt wel goed. Maar ik maakte een aantal klassieke fouten. In heel de wereld zijn relaties belangrijk, maar in België zijn ze nog veel belangrijker. Ik stapte naar de communicatiemanagers van grote bedrijven om mijn handel aan te bieden. Maar communicatiemanagers hebben in België wel taken, maar geen budgetbevoegdheden. Dus die communicatiemanager stapte vervolgens naar zijn baas en die zei dan: Waarom moeten we met dien Ollander zakendoen? Ik heb ook iemand in mijn netwerk en die kan het ook. En dus dan gaan we daar zaken mee doen, want die heeft de vorige keer mijn rug gekrabd en nu kan ik zijn rug krabben.’
Over de liefde voor Nederland
‘Ik heb totaal onderschat dat Belgen niet van Nederlanders houden. Ze zullen dat nooit in je gezicht zeggen. Ze zeggen ja, maar ze doen het omgekeerde.
‘Er is een bekend gezegd in België: Als een Hollander je niet bedrogen heeft, dan is hij het vergeten. De schrijver Tom Lanoye zegt te pas en te onpas: jullie Nederlanders zijn onze Duitsers. Wij zijn nog steeds de dominante cultuur. En dat vinden ze niet fijn. Soms komt dat minderwaardigheidsgevoel massaal naar boven. Bij de dood van Theo van Gogh en Pim Fortuyn bijvoorbeeld, werd er smalend naar ons gewezen. Hoezo gidsland? Kijk naar het voorbije EK-voetbal. Het eerste wat aanvoerder Vincent Kumpany zei toen België door was? Niet: wíj hebben gewonnen, maar ha ha, de Nederlanders liggen eruit.’
Over cultuurverschillen
‘Belgen zijn risicomijders. Ze redenen als volgt. Stel dat ik met jou zakendoe en het gaat verkeerd. Dan heb ik het gedaan, want je hebt een klein, onbekend kantoortje. Als ik met Deloitte zaken doe en het gaat fout, dan hebben zij het gedaan. Want zij zijn groot.
‘Ik kwam erachter dat ik geen merk was, ik had geen Mercedes-ster op mijn auto. Ik heb toen een oud-woordvoerster van premier d’Haene in dienst genomen. Dan word je daarmee geassocieerd, met iemand die Vlaanderen kent. Goed voor je merk en je contacten. Als je in België begint, moet je Belgen in je organisatie hebben, want dan denkt men het is een Belgisch bedrijf. Er is een bekend onderzoek van psycholoog Geert Hofstede over cultuurverschillen in Europa. Dat staaft mijn bevindingen. Kijk je naar risicomijdend gedrag, dan scoren Belgen 94 op een schaal van 0 tot 100. Vlamingen zelfs 97 en Nederlanders 53. Kijk je naar de factor machtsafstand, die is natuurlijk enorm belangrijk in communicatie, dan zijn de cijfers: 38 in Nederland, 61 in Vlaanderen en 65 in België als geheel.’
Over overheidscommunicatie
‘De tone of voice vanuit de overheid is zenden. Kop houden en doen wat ik zeg. Daardoor gaat er in België veel mis. Kijk naar de discussie rond de ontsluiting van de Antwerpse ring. Daar zijn heel veel heel dure communicatiemiddelen ingezet, met nul resultaat. Ze zijn namelijk vergeten te luisteren. Het is vaak niet meer dan windowdressing. Dat is het bedje waarin Belgische communicatie altijd ziek is.’
Over de positie van het vak
‘Men gaat stiefmoederlijk met communicatie om. Communicatiedirecteuren zijn in België bijna nooit budgetverantwoordelijk, ze rapporteren aan HRM of aan de commercieel directeur. Nou, dan ben je helemaal in de aap gelogeerd. De rol van de communicatieman of -vrouw is veel meer het mededelen, het woordvoeren. Maar waar het echt om gaat, om het binnenhalen van de buitenwereld, de antennefunctie van de communicatie, daarin is men in Nederland veel verder. Men gaat in Nederland veel volwassener met communicatie om. Dat zullen die Belgen niet leuk vinden, maar dat maakt me geen donder uit.’
Over journalistiek en politiek
‘De praktijk hier: als een journalist iets schrijft wat de politiek niet bevalt, dan krijgt hij een telefoontje en dan wordt er in een goed restaurant over gesproken. En als hij het dan weer doet, dan heeft ie een probleem.
‘Een goed voorbeeld is Farah de Aguirre, een bekende interviewster bij de VRT. Die presteerde het om een politica het vuur na aan de schenen te leggen. Die politica belt dan de bevriende minister en dat interview wordt gewoon tegengehouden. Vervolgens wordt het overgedaan. Echt waar! En die de Aguirre zit nu in een of ander kamertje bij de VRT enveloppen te plakken.’
Het boek Valse vrienden is uitgegeven door Scriptum.
