De routines waar Mark Rutte in zijn eerder corona-persconferentie op kon varen zijn voor een deel verdwenen. Het kabinet heeft inmiddels de demissionaire status, naast het Nederlandse volk heeft Rutte nu ook een Kamer te overtuigen.
Bovendien zijn de maatregelen ingrijpender dan ooit, terwijl de cijfers er op het eerste oog niet eens zo slecht uitzien. Dat vraagt de nodige overtuigingskunst, want noodmaatregelen aankondigen terwijl de urgentie nog niet wordt gevoeld is een enorme opgave.
Adformatie vroeg vier deskundigen hun licht te laten schijnen op de persconferentie van woensdagmiddag. Wat viel ze op? Zien ze verandering van koers in communicatie? De analyses van Marieke Quant (Reputatiegroep) Koen van Tankeren (adviseur mediastrategie), Mayke van Keep (Issuemakers) en Cecilia Keuchenius (Motivaction)
‘Rutte verschuift van relatiegericht naar taakgericht leiderschap’
Marieke Quant, partner Reputatiegroep:
‘Het doet er nog maar ten dele toe of de communicatieboodschap van het kabinet voldoet aan gangbare communicatiewetten. We zitten in een situatie waarin het er primair om gaat dat we begrijpen wát we moeten doen om verspreiding van het virus te voorkomen.
Je ziet dan ook een verschuiving van relatiegericht leiderschap naar taakgericht leiderschap. De minister-president start met het hoe en het wat. Hugo de Jonge kleurt het waarom in, helaas en onvermijdelijk met weinig perspectief.
Behang uit het verleden
‘De slogan “Alleen samen krijgen we Corona onder controle” is inmiddels behang uit een eerdere communicatiefase. ‘Bestrijden’ is het kernwoord en daarbij past meer directief taalgebruik. De overtuiging van de boodschap zit hem dus niet meer in de aanmoediging en het vooruitzicht op een beloning maar in de stelligheid. Nood breekt communicatiewet. Het feit dat Rutte met een voornemen moest komen, doet hier uiteraard veel aan af.
‘Vanuit strategisch perspectief kun je je tenslotte afvragen of de avondklok niet bedoeld was als zachte landing voor maatregel om nog één persoon aan bezoek te mogen ontvangen. Die maatregel wordt veel minder bekritiseerd maar is misschien wel veel verstrekkender.’
‘Een winstperspectief mist; iedereen verliest alleen maar’
Mayke van Keep, medeoprichter en directeur Issuemakers
Het kabinet vaart in zijn communicatie wellicht te veel op de persconferenties. Dit is niet voldoende. Het is noodzakelijk om dezelfde boodschap breed via alle kanalen, alle zenders, alle influentials uit te zenden, zodat die versterkt wordt en eerder blijft hangen.
Geen winstperspectief
‘Ik mis in het kabinetsbeleid een winstperspectief; iedereen verliest alleen maar, we moeten steeds inleveren. Dat Rutte zegt dat hij er zelf ook van baalt is niet genoeg. Op basis van de grootste pijnpunten door de lockdown, zou hij ook flankerend beleid op het gebied van onder meer thuisonderwijs, eenzaamheid, jongerenevenementen moeten presenteren.
Ik pleit voor een oproep van de overheid voor creatieve oplossingen voor deze pijnpunten. Daar zou gericht financiering voor vrij gemaakt moeten worden. Er moet veel openlijker een beroep op de samenleving worden gedaan voor ondersteuning.
Messaging
Een boodschap is het sterkst als die zich beperkt tot één statement en goed onderbouwende argumentatie. In de persconferentie was die wel aanwezig, maar verstopt.
De centrale boodschap is volgens mij: Alle hens aan dek. We moeten al het mogelijke doen om tijd te winnen zodat de gezondheidszorg het kan blijven bolwerken. Dat kan alleen maar als het aantal besmettingen zo snel terug te brengen, zodat er genoeg ruimte in ziekenhuizen en de intensive care’s om de onvermijdbare derde golf door de Engelse variant zo lang mogelijk uit te stellen. In de persconferentie stonden echter de maatregelen centraal niet de redenen waarom. Terwijl dat juist nodig is om begrip te krijgen voor de beleidskeuzes
'Een publiekadressering vermomd als persconferentie'
Koen van Tankeren, mediastrateeg
‘We hebben de neiging het succes van een persconferentie vooral te beoordelen op ‘de communicatie’, maar zo werkt het natuurlijk niet. Hoe duidelijker het beleid is, hoe makkelijker de communicatie daarover.
‘De boodschap over de avondklok is helaas diffuus. Want als iedereen zich aan de bestaande voorzorgsmaatregelen houdt, is een avondklok waarschijnlijk niet nodig. Het lijkt erop dat de avondklok nu wordt ingezet om de ongehoorzame groep te overtuigen van de ernst van de situatie. Dat is natuurlijk geen fijne boodschap. De roep om strengere handhaving wordt dan groter. Daar kan geen communicatie tegenop.
‘Hoewel de persconferenties qua inhoud en indeling steeds beter worden, valt daar altijd wat over te mopperen. De Jonge had het vandaag bijvoorbeeld nog over ‘exponentiële groei’ en ‘compliance’. Dat is voor veel mensen niet te volgen. Maar de beste stuurlui staan aan wal en ik vind dat de Haagse communicatiecollega’s die hiermee bezig zijn best een compliment verdienen.’
Zorgvuldig gelekt
‘Door de persconferentie van Rutte en De Jonge telkens weer in te zetten als startpunt waarop nieuwe coronamaatregelen bekend worden gemaakt, wint dit moment aan kracht. Het is fascinerend dat door live-uitzending op diverse kanalen – en dus massaal bekeken – het eigenlijk geen persconferentie meer is, maar een publieksadressering. Letterlijk over de hoofden van de journalisten heen, rechtstreeks de huiskamer in.
Het is het moment waarop de regering steeds maatregelen officieel maakt, waarvan vooraf de details zorgvuldig via media ‘professioneel’ zijn gelekt. Daarmee is vooraf de verrassing er al af en zijn de angels eruit. De media zijn inmiddels onderdeel geworden van een slimme communicatiestrategie.’
We kómen hieruit!
Cecilia Keuchenius, research-consultant en deskundige gedragsverandering Motivaction
De invoering van de avondklok is zeer omstreden. Zo blijkt. Want voor die ingaat, zal Rutte de Tweede Kamer eerst om instemming vragen. ‘En natuurlijk kunnen en willen we zo’n ingrijpend besluit niet nemen zonder parlementaire steun (…) als er voldoende steun is, dan pas zullen wij een definitief besluit nemen.’
Eerlijk, zelf snap ik niet zo goed waarom. Het thuishouden van de kinderen heeft voor heel veel mensen een veel grotere impact op de leefsituatie. Maar op het draagvlak voor de avondklok moet blijkbaar sterker worden ingezet.
Draagvlak zoeken
Hoe zoekt Rutte dit draagvlak? Ten eerste dus die steun van de Tweede Kamer zoeken. Ten tweede het aanhalen van ‘alle deskundigen binnen en buiten het OMT’ die waarschuwen voor een derde golf. En ten derde, dat wat mij het meest opvalt, is dat hij nu kiest voor het benadrukken van, en stellig instaan voor de effectiviteit van de avondklok en het bieden van een positief toekomstperspectief dat dit met zich meebrengt.
Al in de eerste minuut van de persconferentie zegt Rutte: ‘Ons leven stap voor stap terugkrijgen, dat gáát gebeuren, we kómen hier uit!’ en daarna ‘Het gaat ons ook veel opleveren’, ‘Het is belangrijk om te kijken (…) hoe we ook weer eerder ruimte krijgen om weer dingen mogelijk te maken.’ ‘Tegelijkertijd daarmee eerder ook weer perspectief te krijgen.’
Concreet toetje
En als toetje heeft De Jonge voor dat thuisblijven ’s avonds een paar concrete tips en een website (waar ik toevallig in een eerdere mijn blog voor pleitte): ‘Een belletje, een kaartje, een klein gebaar’, ‘want iets dat voor jou weinig moeite kost kan voor een ander een wereld van verschil betekenen.’, ‘En vraag je je af hoe je een ander kunt helpen, kijk dan op de website eenkleingebaar.nu.’
