Sinds een halfjaar mag Emmanuel Macron zich president van Frankrijk noemen. Zijn durf, duidelijkheid en daadkracht zijn een voorbeeld voor managers in het bedrijfsleven, ziet Ron Jacobs.
Napoleon, megalomaan, symbool-geil, polderaar, EU-fanaat en boekhouder. Vele predicaten vielen Emmanuel Macron ten deel tijdens zijn eerste maanden als Franse president. Als ex-bankier had hij de schijn behoorlijk tegen. Zijn populariteit daalde aanvankelijk drastisch. Toch bleek hij vasthoudend: een man van woorden én daden, zowel in zijn EU-kruistocht als in zijn hervormingen.
Nieuwe (lees: moderne) leiders kunnen veel leren van Macrons visie, programma en handelen. Het ‘macronisme’ bevat leerzame bestanddelen voor nieuwbakken managers over hoe met werknemers te communiceren en hen te beïnvloeden.
Meester van de synthese
Macron geldt allereerst als de meester van de synthese: het met elkaar verenigen van tegengestelde idealen, die elkaar in eerste instantie in de weg zitten. Een synthese dus, en geen ‘Aufhebung’; het een heft het ander niet op. Macron heeft alle aandacht voor datgene wat in tegengestelde opvattingen gedeeld wordt. Zo wil hij Europa én Frankrijk, hij wil de arbeidsmarkt liberaliseren én de zwakkeren beschermen. Hij wil links én rechts, hij wil een open economie maar ook de eigen arbeidsmarkt beschermen tegen Poolse ‘indringers’. Kortom, een vat vol tegenstellingen.
Staatsieportret
Hoe gaat Macron met al deze tegenstellingen om? Kijk naar zijn staatsieportret, met achter hem twee vlaggen: die van Frankrijk én die van de Europese Unie. Zij vormen de symboliek van tegenstellingen die toch samen lijken te gaan. Dit samenbrengen van schijnbare tegenstellingen komt ook naar voren in Macrons taalgebruik. ‘En même temps’ (tegelijkertijd) is zijn favoriete uitdrukking, waarmee hij geregeld het onderwerp is van spot in de media. De ‘en-en’ geest: het recht op verscheidenheid, omdat het een het ander niet hoeft uit te sluiten. Zo overbrugt Macron uiteindelijk de kloof tussen links en rechts.
Verbinden
Vertaald naar nieuwe managers: probeer als leider altijd de diverse standpunten van je mensen te verbinden. Ook al lopen ze ver uit elkaar, zoek altijd naar de gemene deler. Zo krijg je uiteindelijk meer draagvlak. Cruciaal is wel dat dit en-en standpunt over de bühne wordt gebracht. Dit doe je met ‘verhalen’.
Homo narrans
Macron ziet de mens als een ‘homo narrans’, een vertellend wezen. De identiteit van elk individu is de optelsom van de (levens)verhalen die anderen over hem vertellen én die hij over zichzelf vertelt. Zo ontstaat er structuur in de wirwar van acties en gevoelens. Het zijn de verhalen die de mens definiëren: ik vertel, dus ik besta. Het verhaal bewaart je verleden en anticipeert op de toekomst.
Macron past dit blindelings toe. Zo liet hij een documentaire over zichzelf uitbrengen op Netflix, amper 24 uur na de verkiezingen: ‘Les coulisses d’une victoire’. Zijn autobiografie Revolution geldt als het andere grote verhaal.
The making of
Maar er zijn ook kleinere verhalen. Van zijn staatsieportret heeft hij zelfs ‘een making of’ video verspreid. We zien hoe Macron doelbewust twee iPhones op zijn bureau legt. In het schermpje van een van de telefoons reflecteert een gouden Frans haantje. Ook deze video is onderdeel van Macrons coherente totaalprogramma, waarin elk deel een onmisbaar onderdeel vormt in het hele verhaal. Elke bezoek aan een fabriek, elke speech en elke gang wordt vastgelegd op sociale media. Zo bouwt Macron aan zijn eigen verhaal en identiteit.
Leiderschapsverhaal
Hier kunnen we van leren. Bouw als leider aan je identiteit. Let wel, niet door je eigen ‘ik’ op papier te zetten of door je kleur te laten bepalen en in de kast te leggen. Nee, bouw actief je (liefst visuele) levens- en leiderschapsverhaal op. En neem je toespraken en presentaties op en verspreid ze. Wil je een cultuur- of organisatieverandering in gang zetten? Zorg dan, net als Macron, voor een coherent verhaal dat je blíjft toelichten, zodat de weerstand minimaal blijft.
Protestantse ethiek
Maar er is meer. Macron is ook beïnvloed door de protestantse ethiek. Dat betekent dat hij volhardt in zijn hervormingsprogramma: geen knieval voor sentimenten en onderbuikgevoelens. Wat hij belooft, komt hij na (dit in tegenstelling tot zijn voorgangers). Het is een absoluut vaarwel aan vriendjespolitiek; de luiken voor de ramen zijn weg.
Harmonieus verbinden
Macron neemt echter ook het pragmatisme van deze ethiek over: naast je ‘overtuiging’ of je principes moet je ook kijken naar de gevolgen van je acties in de praktijk. Zo is globalisering in potentie een economische kracht ten goede, maar praktisch gezien is het soms een ander verhaal. Macron probeert deze twee uitersten harmonieus te verbinden.
Ontmoeting met Trump en met Poetin
Nu even over het gedrag van de jonge president. Macron liet zich tijdens de campagne als een sluwe vos zien. Maar als president was hij veranderd in een leeuw, iemand die zijn mannetje staat. Zijn optreden richting Trump laat weinig aan de verbeelding over. De Amerikaanse president stond voor schut toen Macron hem de hand drukte, doorkneep en niet meer losliet. Poetin kreeg eveneens een koekje van eigen deeg. Zo plaatste Macron zichzelf subiet bovenop de apenrots van de internationale politiek.
Als manager doe je hetzelfde. Je visie en je kernwaarden bepalen de principiële uitgangspunten. Echter, praktische overwegingen kunnen je doen besluiten toch zaken te doen met klanten uit die ene branche. Het mag allemaal; Macron komt er ook mee weg. Enerzijds het handelen vanuit plicht of eigen principe; anderzijds het handelen vanuit de praktische consequenties.
Pakkende retoriek
Het moet gezegd: Macron is te allen tijden de baas over zijn eigen boodschap. In zijn krachtige presentaties (in veelvoud door hemzelf verspreid op Facebook), vol pakkende retoriek, zien we alle facetten terug van het ‘macronisme’. De Franse president legt uit hoe hij uitersten met elkaar verbindt. Hij maakt een verhaal van de synthese, licht toe dat hij volhardt in zijn programma, maar benoemt daarbij ook de pragmatische uitzonderingen.
Macronisme is een mooi concept voor nieuwe ceo’s. Die moeten zich in het begin niet te kwetsbaar opstellen. Straal kracht en vertrouwen uit, toon lef. Een leider moet – zoals Macron – betekenis geven en perspectief bieden.
Mediageile Napoleon
Dit concept behelst dus veel meer dan het uitbeelden van een mediageile Napoleon, het zoeken naar een praktische middenweg of het eenzijdig kijken naar getallen. Zijn durf, duidelijkheid en daadkracht zijn een voorbeeld voor het bedrijfsleven. Ook daar snakt men naar moedige managers die een ijzeren wil koppelen aan een minder voor de hand liggend programma. Robotisering en algoritmisering vragen om razendsnelle aanpassingen en hypermodern leiderschap. Welnu, het macronisme heeft het.
Ron A.F. spreekt en schrijft over de ‘ontmaskering’ van (politiek) leiders. Hij adviseert managers bij transities en optredens in de media.
