Social Media Monitor 2025: kritischer gebruik, groeiende zorgen en een blik op de toekomst

'Het is een soort jubileum,' zegt Neil van der Veer van Newcom over de monitor die dit jaar voor de vijftiende keer is verschenen. 'We hebben inmiddels meer dan honderdduizend mensen ondervraagd. Dat zegt wel wat.' Het rapport, dat gebruikers begon te ondervragen in de tijd dat Hyves en Myspace nog groot waren, biedt niet alleen inzichten in trends, maar kan ook gebruikt worden om een blik op de toekomst te werpen. 

Opvallende conclusies: sociale media en ons welzijn

Een van de meest in het oog springende resultaten is de steeds duidelijker wordende impact van sociale media op het mentale welzijn van gebruikers. 'We meten al jaren dat het vertrouwen in sociale media laag is, zo rond de 20 tot 30 procent,' vertelt Van der Veer. 'Maar het gedrag verandert daar niet echt door. Mensen blijven sociale media gebruiken, ondanks dat lage vertrouwen.'

Wat echter wel opvalt, is een andere trend: 'Vorig jaar zagen we voor het eerst een patroon dat we nu bevestigd zien: hoe meer sommige mensen sociale media gebruiken, hoe ongelukkiger ze worden.' Volgens het onderzoek ervaren maar liefst 2,4 miljoen mensen direct een negatieve invloed op hun geluk door sociale media. Bovendien geven 2,7 miljoen mensen aan dat hun sociale mediagebruik echte sociale contacten in de weg staat. 'Dat is extreem, vooral onder millennials,' aldus Van der Veer. 

Hij plaatst de ontwikkeling in perspectief: 'Waar sociale media vijftien jaar geleden begon als iets leuks en verbindends – denk aan Hyves met al die smilies – zijn er nu issues als nepnieuws, onbetrouwbaarheid en fear of missing out. Hoe meer je als gebruiker ziet, hoe meer je het gevoel hebt dat je iets mist. Dat heeft echt impact.' 

Hij wijst op de zorgen onder jongeren over hun mentale gezondheid, zoals ook blijkt uit recente cijfers van het ministerie van Volksgezondheid. 'De helft van de jongeren maakt zich zorgen over hun eigen mentale welzijn. Dat is heftig.'

De rol van bewustwording en educatie

Een oplossing ziet Van der Veer in het vergroten van weerbaarheid, zowel bij individuen als op systeemniveau. 'Misschien moeten we denken aan een 'social media-examen', net zoals een fietsdiploma. We leren kinderen hoe ze veilig de weg op kunnen, maar niet hoe ze veilig met sociale media omgaan.' 

Hij benadrukt echter dat het niet alleen aan individuen is. 'Bedrijven en overheden hebben hier ook een verantwoordelijkheid. Social media is een belangrijk kanaal geworden in de strategie van veel organisaties, maar er moet ook nagedacht worden over hoe je je doelgroep echt kunt verrijken. Dat vraagt om bewustwording, ook binnen organisaties.'

Het dilemma tussen commercie en welzijn

Van der Veer wijst op het spanningsveld tussen commercie en welzijn. 'Sociale media zijn voor veel bedrijven en instellingen een cruciaal kanaal om hun boodschap over te brengen of in contact te blijven. Ze kunnen echt niet meer zonder. Maar hoe weeg je dat commerciële belang af tegen de mentale gezondheid van je doelgroep?', vraagt hij zich af. 'Dat is een ingewikkeld probleem zonder makkelijk antwoord.'

Opvallend is dat de schandalen van de afgelopen jaren telkens nauwelijks invloed leken te hebben op het gedrag van gebruikers. Ondanks privacy- en vertrouwenscrises blijven consumenten vaak hondstrouw aan de platforms. Van der Veer: 'Neem Facebook na Cambridge Analytica. Je zou denken dat dat het einde zou zijn, maar ze hebben nog steeds miljoenen gebruikers. We blijven waar ons sociale netwerk is, tenzij iets echt tegen onze principes ingaat.' 

De toekomst van sociale media

Over de toekomst van sociale media is Van der Veer voorzichtig. 'We zien dat de groei van een platform als TikTok afvlakt, wat we niet hadden verwacht. En dat nieuwe initiatieven zoals Mastodon moeite hebben om echt door te breken. BlueSky is nauwelijks meetbaar. De top vijf van platforms is al jaren stabiel. Dat zegt iets over hoe verknocht we zijn aan deze platformen.'

Toch benadrukt hij dat verandering mogelijk is – mede door ontwikkelingen in de VS die het vertrouwen in de platforms nog verder uithollen – mits er bewuste keuzes worden gemaakt. 'Sociale media zijn als een oceaan. Prachtig en uitgestrekt, maar je kunt je er ook in verliezen. We moeten leren om niet alleen gebruik te maken van sociale media, maar er ook bewust mee om te gaan. Dat geldt voor individuen, bedrijven en beleidsmakers. Alleen zo kunnen we zorgen dat sociale media een positieve bijdrage blijven leveren aan onze samenleving.'

Verrijken met authenticiteit

Willen bedrijven en merken niet verder bijdragen aan de mentale welzijnscrisis onder jongeren, dan zullen ze bereik en verrijking in evenwicht moeten brengen, vindt Van der Veer. Het ‘niet kunnen voldoen aan de beeldvorming’ is een van de oorzaken van depressie onder met name jonge, vrouwelijke gebruikers. 'Je zult als bedrijf eigenlijk twee keer per jaar met je social media-team moeten gaan zitten en je afvragen: zijn we wel authentiek genoeg? Of schetsen we een droombeeld dat voor vrijwel iedereen onbereikbaar is?'

Van der Veer zou het niet raar vinden als we over tien jaar met verbazing op de huidige tijd terugkijken. 'Dat we denken: waar wáren we toen mee bezig?'